سرفصل های درس اصلاح نباتات

نام بسته درسی : اصلاح نباتات

——————————————————

فهرست:

فصل اول : اهداف اصلاح نباتات

فصل دوم : تولیدمثل در گیاهان

فصل سوم :ژنتیک کمی

فصل چهارم : فراوانی ژنی وژنوتیپی

فصل پنجم : وراثت‌پذیری

فصل ششم : اصلاح گیاهان خودبارور با استفاده از معرفی و گزینش بدون دورگ‌گیری

فصل هفتم : اصلاح گیاهان خودبارور با استفاده از روشهای گزینش بعد از دورگ‌گیری

فصل هشتم : هتروزیس

فصل نهم : انواع تلاقیها در گیاهان دگربارور

فصل دهم : تولید بذر هیبرید در گیاهان دگربارور

فصل یازدهم : اصلاح گیاهان دگربارور

فصل دوازدهم : اصلاح به روش جهش

فصل سیزدهم : اصلاح به روش تغییر در کروموزوم

فصل چهاردهم : کشت بافت و سلول گیاهی و کاربرد آن در اصلاح نباتات

فصل پانزدهم : اصلاح برای مقاومت به‌ آفات وبیماریها

فصل شانزدهم : مهندسی ژنتیک

فصل هفدهم : تکنیک‌های انتقال ژن (DNA) به سلول‌های گیاهی

فصل هجدهم : نشانگردهای مولکولی و گزینش به کمک نشانگر

آزمون خودسنجی به همراه پاسخ

بخش هایی از بسته درسی اصلاح نباتات

 فصل اول : اهداف اصلاح نباتات

هر برنامه اصلاحی باید دارای یکسری اهداف مشخص و از پیش تعیین شده باشد. تعداد اهداف و رابطه بین آنها به گونه گیاه و شرایط محیطی بستگی دارد. هرچه اهداف مشخص‌تر و واضح‌تر باشند، راندمان استفاده از منابع مالی افزایش می‌یابد.

افزایش عملکرد

یکی از مهمترین هدفها در اصلاح نباتات، افزایش عملکرد در واحد سطح است. معمولاً مفهوم افزایش عملکرد این است که کارایی فیزیولوژیکی خود گیاه افزایش یابد و عملکرد بیشتری داشته باشد. عملکرد منعکس‌کننده نمود همه اجزای گیاه می‌باشد و ممکن است به عنوان نتیجه نهایی چندین خصوصیت در نظر گرفته شود. به طور کلی به دو طریق مهم می‌توان عملکرد را افزایش داد.

اول اینکه هر گیاهی دارای یک ظرفیت تولید فیزیولوژیکی ذاتی است که بر روی انرژی، مواد غذایی، آب و دیگر منابع طبیعی مورد نیاز برای رشد نرمال گیاه کنترل دارد. همه ژنوتیپها دارای ظرفیت فیزیولوژیکی یکسانی برای عملکرد نیستند. افزایش درصد قند در چغندرقند یکی از مثالهای بارز در این مورد است.

دومین عامل مهم در افزایش عملکرد گیاه، حفاظت آن بر علیه صدمات و مخاطرات محیطی از قبیل بیماریها، آفات و تنشهای محیطی است.

توسعۀ حوزه کشت

با تغییر بعضی از صفات گیاهان می‌توان حوزه کشت و سازگاری آنها را گسترش داد. برای توسعه سطح زیر کشت می‌توان با تغییر در صفاتی مثل دوره بلوغ، مقاومت به سرما و موارد دیگر مذکور در ذیل به هدف نائل شد.

الف) زودرسی: گزینش ارقام زودرس ذرت خوشه‌ای سبب شده است که کشت آن در نقاط سردسیر نیز رواج یابد. همچنین با کشت واریته‌های زودرس می‌توان از خطر حمله بعضی از آفات و امراض محفوظ ماند. با زودرس کردن گیاهان امکان استفاده از چند کشت در سال میسر می‌شود.

ب) مقاومت به سرما: در بعضی از مناطق به علت زمستانهای سرد امکان کشت پاییزه بعضی از محصولات زراعی وجود ندارد. با اصلاح واریته‌های مقاوم به سرما در این محصولات، می‌توانیم آنها را در این مناطق نیز کشت کنیم. ایجاد واریته‌های مقاوم به سرما توانسته است حوزۀ کشت گندم پاییزه را به مناطق دارای زمستان سرد توسعه دهد.

ج) مقاومت به خشکی: بسیاری از مناطق کشور ما دارای آب و هوای گرم و خشک می‌باشد به طوری که عامل محدودکننده زراعت در این مناطق کم‌آبی است. با اصلاح واریته‌های مقاوم به خشکی می‌توانیم این مناطق کم‌آب را نیز زیر کشت ببریم.

د) مقاومت به شوری: شوری خاک عملکرد هکتاری اکثر گیاهان را کاهش می‌دهد. در بعضی از مناطق نیز به علت شور بودن بیش از حد خاک، امکان زراعت وجود ندارد. اصلاح واریته‌های متحمل یا مقاوم به شوری میزان عملکرد در واحد سطح را افزایش داده و باعث گسترش حوزۀ سازگاری گیاه می‌شود.

مقاومت به امراض و‌ آفات

برای تولید حداکثر محصول، مقاومت به آفات ضروری است. اگر گیاهی از ظرفیت تولیدی ذاتی بسیار بالایی برخوردار، اما فاقد مکانیسمهای مقاومت به آفات باشد، در زمانی که آفات به گیاه حمله می‌کنند حداکثر محصول تولید نخواهد شد. تولید محصولاتی با کیفیت بالا برای مصارف غذایی و زینتی به‌ راحتی می‌تواند توسط حمله نابهنگام آفات دستخوش آسیب قرار گیرد. آفات انباری نیز پس از برداشت محصول می‌توانند خسارات جدی به محصول وارد نمایند و از کمیت و یا کیفیت آن به شدت بکاهند.

یکی از موفقیتهای مهم در اصلاح نباتات، تولید واریته‌های مقاوم به بیماریها و آفات بوده است. در مورد بعضی از آفات و پاتوژنها، اصلاح واریته‌های مقاوم تنها راه مبارزه است. با کشت واریته‌های مقاوم نه تنها میزان عملکرد افزایش می‌یابد، بلکه به علت عدم استفاده از سموم شیمیایی، هزینۀ تولید کاهش یافته و از آلودگی محیط زیست نیز جلوگیری می‌شود.

بهبود کیفیت محصول

کیفیت خصوصیتی است که باعث افزایش ارزش محصول می‌شود و یکی از صفات مهمی است که اصلاحگران معمولاً با آن سر و کار دارند. تعریف کیفیت همچون عملکرد به نوع گیاه و استفاده مورد نظر از آن بستگی دارد. در جایی ارزش غذایی یک غله برای تغذیه دام و در جای دیگر ممکن است طعم و بافت گوجه‌فرنگی برای مصرف‌کننده مدنظر باشد. به عنوان مثال انتقال ژنهای پاکوتاهی در ارزن نقره‌ای باعث افزایش درصد برگ در این گیاه شده که به نوبه خود نرخ مصرف را به مقدار قابل توجهی افزایش داده است.

تولید نباتات جدید

تریتیکاله گیاه زراعی جدیدی است که به طور مصنوعی از تلاقی گندم هگزاپلوئید با چاودار و دو برابر کردن تعداد کروموزومهای هیبرید این دو حاصل شده است. تریتیکاله را می‌توان در مناطقی که به علت شرایط نامساعد محیطی مانند شوری خاک، سرما و عدم حاصلخیزی خاک امکان کشت گندم وجود ندارد، مورد استفاده قرار داد.

آزمون خودسنجی :

1 – عامل تكامل در جو زراعي كدام است؟

1- آتوپلوئيدي                                                                  2- تنوع مندلي

3- آلوپلوئيدي                                                                  4- هيبريداسيون بين گونه اي

2- متد تلاقي برگشتي از چه پديده طبيعي اقتباس شده است؟

1- اينتروگرسيون                                                   2- هيبريداسيون

3- انتخاب طبيعي                                                  4- هيچ كدام از موارد فوق

پاسخ نامه :

1- گزينه 2

جو گياهي ديپلوئيد است كه عامل تكامل آن موتاسيون يا به عبارت ديگر تنوع مندلي بوده است و به دليل ديپلوئيد بودن اين گياه سه گزينه ديگر اشتباه است

2- گزينه 1

اينتروگرسيون نوعي تلاقي برگشتي است كه در آن مقدار كمي از ريخته ارثي يك گونه به گونه ديگر منتقل مي شود.

برای مشاوره اینجا بزنید