سرفصل های درس اقتصاد و قوانین مدیریت منابع طبیعی

نام بسته درسی : اقتصاد و قوانین مدیریت منابع طبیعی

——————————————————————————————————–

فهرست:

 مقدمه

یکی از وجوه تمایز کشورهای در حال توسعه با دنیای توسعه نیافتگی ویژگیهای اقتصادی و کشاورزی این کشورهاست. اشتغال بخش عمده ای از نیروی کار در کشاورزی از ویژگیهای بارز کشورهای در حال توسعه است. الگوهای فعالیت در بخش کشاورزی در این کشورها با کشورهای توسعه یافته کاملا متمایز است. به طوری که کشاورزی در مقیاس کوچک و مزارع خرد و علبه نیروی کار بر تکنولوژی کشاورزی از مشخصات این جوامع محسوب می شود. رشد شتابان جمعیت و پیشی گرفتن آن بر توسعه اقتصادی از معضلات عمده کشورهای در حال توسعه است، که تبعاتی نظیر مهاجرت سریع جمعیت و نیروی کار از مناطق روستایی و افزایش معضلات شهری را به دنبال دارد.

اشتغال در بخش کشاورزی

اکثریت مردم کشورهای جهان سوم در مناطق روستایی زندگی می کنند و اغلب آنها به کشاورزی مشغولند و این بخش از نظر اشتغال و تولید مهمترین بخش اقتصادی محسوب می شود. هر چند که در مجموعه کشورهای جهان سوم، قریب به 70 درصد جمعیت در مناطق روستایی زندگی می کنند و تنها 30 درصد ساکن شهرها هستند، اما در بین کشورهای در حال توسعه نیز نوسان زیادی از نظر سکونت جمعیت در مناطق روستایی وجود دارد.

به طوری که در بیشتر کشورهای آفریقایی و آسیایی نقاط روستایی بیش از 70 درصد از جمعیت را در خود جای داده است. در حالیکه در کشورهای آمریکای لاتین رشد شتابان مهاجرت های داخلی باعث گردیده است که جمعیت روستایی برخی از این مناطق به کمتر از 35 درصد برسد. این تفاوتها در تعداد جمعیت روستایی خلاصه نمی شود، بلکه از نظر ترکیب اشتغال در مناطق روستایی نیز چنین روندی حاکم است. علی رغم غابه بافت روستایی از نظر سکونت و اشتغال نیروی کار در کشورهای در حال توسعه ، بخش کشاورزی به سختی نیمی از تولید ناخالص داخلی را به خود اختصاص می دهد. در اغلب این کشورها ارزش افزوده ایجاد شده توسط بخش کشاورزی و زیر بخش های بسیار اندک است. به ویژه در برخی از کشورهای آمریکای لاتین که اقتصاد مصرفی غلبه بیشتری دارد، سهم بخش کشاورزی در تولید ناخالص داخلی به کمتر از 10 درصد می رسد.

مقایسه ترکیب نیروی کار و تولید بخش کشاورزی د رکشورهای در حال توسعه ، حاکی از وجود مشکلات ساختاری در بخش کشاورزی این کشورهاست. مقاسیه میانگین بهره وری کار در بخش کشاورزی و غیر کشاورزی جاکی از شکاف عمیق در این زمینه است. داده های موجود نشان می دهند که بهره وری نیروی کار در کشورهایی نظیر کنیا در بخش های کشاورزی حدوداً 10 برابر بیشتر از کشاورزی است. البته درآمدهای پایین نشانه رکود تولید نیست زیرا تولید کشاورزی از سال 1960 تا 1995 حدود 8/2 درصد افزایش داشته است. با این حال رشد کشاورزی در کشورهای در حال توسعه نابرابر بوده و پاره ای از کشورها نسبت به سایرین به مراتب موفق تر و برخی دیگر به صورت اسفباری نا کام مانده اند.

وضعیت کشاورزی در کشورهای در حال توسعه

از آنجایی که توسعه روستایی پدیده ای چند بعدی است، تحلیل صرف توسعه کشاورزی قادر نیست ، تصویر کاملی از توسعه روستایی ارائه دهد. بنابراین عوامل مختلف در هر کشوری باید به صورت خاص مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرند، زیرا مسائل مختلف در کشورهای در حال توسعه ، به شیوه های متفاوتی نمود می یابند. در بعضی از این کشورها، زمین به صورتی نا برابر بین گروه کوچکی از زمینداران بزرگ که بخش عمده زیمن را در تملک دارند و گروه بزرگی از زارعان کوچک که فقط بخش ناچیزی از زیمن را در اختیار دارند تقسیم شده است. در درون هر یک از این دو شیوه زمینداری، الگوهای مختلفی از نظام های بهره برداری کشاورزی مرسوم می باشد که هر یک اثرات و تبعات متفاوتی را از خود باقی گذاشته اند. از این رو برای تحلیل وضعیت کشاورزی کشورهای جهان سوم از ویژگی های عمده آنها در ذیل مورد بررسی قرار گرفته است.

1ـ اندازه مزرعه و بهره وری تولید

شواهد فراوانی وجود دارد که در کشورهای در حال توسعه بهره وری عامل تولید به صورتی نظام یافته و متناسب با اندازه مزرعه تغییر می کند. به نظر می رسد سه نکته این ارتباط را به خوبی اثبات می کنند:

1. تولید هر کارگر معمولا همپای اندزه مزرعه افزایش می یابد.
2. تولید ناخالص در هکتار معمولا با افزایش مساحت مزرعه کاهش می یابد.
3. ارزش افزوده  یا درآمد خالص در هر هکتار نیز با افزایش اندازه مزرعه کاهش می یابد.

زارعان کوچک در مقایسه با زارعان بزرگ در واحد زمین محصول بیشتری تولید می کنند. دلایل علم کشاورزی برای این امر به خوبی روشن است. اول آنکه زارعان کوچک برای کشت هر محصول روش هایی را به کار می گیرند که بیشتر کاربر هستند. آنها وقت بیشتری صرف می کنند و در آماده سازی زمین ، چیدن علفهای هرز و درو کردن دقت بیشتری مبذول می دارند. در مقابل زارعان بزرگ برای کشت، روش هایی را به کار می گیرند که بیشتر سرمایه بر بوده و مواد شیمیایی کشاورزی و ماشین آلات را جایگزین کار می کنند.

دوم آنکه الگوی کشت در مزارع کوچک و بزرگ با همدیگر تفاوت زارعان کوچک معمولا محصولاتی با کاربری نسبتاً بیشتر نظیر سبزیجات را کشت می کنند. در حالی که زارعان بزرگ بخش بیشتری از زمین خود رابه فعالیت هایی که مستلزم کار نسبتاً کمتری است ، نظیر کاشت علوفه اختصاص می دهند.

آزمون خودسنجی

1ـ چه رابطه ای بین اندازه مزرعه و بهره وری تولید کشاورزی وجود دارد؟

الف)به صورت نظامند تغیر می کند                ب)ثابت می ماند    

 ج)کاهش می یابد                                    د)افزایش می یابد

2ـ مهم ترین عامل تغییر انقلاب سبز کدام مورد است؟

الف) یکپارچه کردن اراضی                         ب) حذف مواد شیمیایی

ج) تاسیس مراکز تحقیقاتی بین المللی             د) الف و ب

3ـ بنا بر کدام دلیل زارعان کوچک در مقایسه با زارعان بزرگ در واحد زمین محصول بیشتری تولید می کنند؟

الف) به کار بردن روشهای مختلف کاشت              ب)الگوی کشت

ج)کشت بخش بیشتری از زمین                          د)هر سه مورد

پاسخنامه :

1ـ الف

2ـ ج

3ـ د

برای مشاوره اینجا بزنید