سرفصل های درس جامعه شناسی روستایی

نام بسته درسی: سرفصل های درس جامعه شناسی روستایی

———————————–

فهرست:

فصل اول-ده و ویژگی های آن                                                                                                                      

جامعه شناسی روستایی ورابطه آن با علوم دیگر    
تعریف و موضوع جامعه‌شناسی روستایی
تاریخچه‌جامعه شناسی روستایی   
نقش های جامعه ‌شناس روستایی  
مسائل مورد بررسی جامعه‌شناسی روستایی  
پیدایش ده      
تعریف ده 
ملاکها و ضوابط       
انواع اجتماعات روستایی دیگر     
ریخت شناسی روستایی
عوامل مؤثر در تفرق و تجمع سکونت گاه های روستایی
تفاوت شهر و روستا از دیدگاه جامعه‌شناسی

فصل دوم- ساخت جمعیت روستایی و حرکات آن                                                                                            

تحرک اجتماعی در جامعه روستایی
حرکات زمانی جمعیت روستایی 
حرکات مکانی جمعیت روستایی
انواع مهاجرتهای روستایی
مهاجرت قطعی
مهاجرت موقت یا فصلی
صنایع روستایی و کشاورزان کارگر
تحولات جامعه روستایی و مهاجرت
مهاجرت روستایی در ایران
وضع مسکن در روستا
خانه‌های حصیری(کپر)
خانه‌های خشت و گلی
خانه‌های مخلوط

فصل سوم- خانواده روستایی                                                                                                         

خانواده در روستا
ویژگی‌های اساسی خانواده سنتی روستایی
ساختار خانواده
اشکال خانواده روستایی
عامل اقتصادی
عامل فرهنگی
عامل همگرایی
بعد خانواده روستایی
روابط خانوادگی
روابط میان خانواده‌های روستایی
خانواده روستایی به عنوان یک واحد بهره برداری
پیوستگی کامل گروه خانوادگی و واحد بهره برداری
خانواده روستایی به عنوان یک واحد خودکفا
نظام کار در خانواده روستایی
کارزن
کارکودکان
ازدواج واشکال آن در روستا
خویش همسری و بیگانه همسری
عوامل مؤثر در خویش همسری
عامل خویشاوندی
عامل جغرافیایی
عامل روانشناسی اجتماعی
عامل اجتماعی-اقتصادی –فرهنگی
چند زنی
عامل اقتصادی
نازایی
ارزش اجتماعی مرد در جامعه روستایی
شیربها
تقسیم وظایف بر اساس توانایی اعضا
خانواده روستایی، نوعی از پدر سالاری
نقش مرد به عنوان رئیس خانوار در خانواده روستایی
نقش زن در خانواده روستایی
گروه های خانوادگی جمعی
خانواده ستاکی یا دودمانی
خانواده روستایی در ایران
خانواده زن و شوهری مستقل
خانواده از هم گسیخته
خانواده پدری توسعه یافته
دگرگونی روابط کوچندگان و مردم روستا نشین
روابط گسسته
روابط پیوسته
ویژگیهای دموگرافیک خانواده روستایی در ایران
ازدواج
ازدواج درون گروهی
بعد خانوار در روستا

فصل چهارم- قشر بندی اجتماعی در روستا                                                                                       

ملاکهای اقتصادی
ملاکهای اجتماعی- فرهنگی
تحول در ملاکهای سلسله مراتب اجتماعی
جمعیت روستایی و جمعیت کشاورز
تحرک اجتماعی و تحرک مکانی
کارگران مهاجر روزانه دائم
کارکنان مهاجر روزانه دائم
پدیده نوین بازگشت به روستا
مهمانان فصلی روستایی الاصل
مهمانان فصلی ناآشنا
مهمانان آخر هفته
بازنشستگان شهری مقیم روستا
طبقات، قشرها و گروه‌های اجتماعی
بزرگ مالکی
مالکیت بزرگ اربابی
مالکیت دهقانی(خرده مالکی)
رعیت
زارعان صاحب نسق
خوش‌نشینان روستایی(دهقانان بی‌نسق)
قشرهای اجتماعی در جامعه روستایی ایران
طبقه ارباب
مالک به عنوان آنتروپرونور (کارآما)
اجاره دار به عنوان ارباب
مباشر در غیاب مالک
گاوبند
طبقه رعیت
زارعین صاحب نسق
قشر خوش نشین
خوش نشینان و تحرک اجتماعی و شغلی
اصلاحات ارضی و خوش نشینان
خرده مالکان
قشربندی اجتماعی در روستاهای عشایری
قشربندی اجتماعی در روستاهای مبتنی بر معیشت نخلداری
گروه های شغلی
گروه های طایفه ای
تغییرات نظام اجتماعی روستاها پس از اصلاحات ارزی
دگرگونی روابط اجتماعی در قشرهای اجتماعی

فصل پنجم- اشکال بهره برداریهای کشاورزی                                                                                                

بهره برداری کشاورزی و خودکفایی
سرمایه داری ارضی و تولید برای بازار
بهره برداری ارضی در ایران، قبل از اصلاحات ارضی
بهره برداری مستقل خانوادگی (خرده مالکی)
اجاره داری
مزارعه
اصل پنج عامل و تقسیم محصول در سیستم مزارعه
اهمیت آب در مناطق روستایی ایران و تاثیر آن بر شیوه مزارعه
اهمیت قنات در کشاورزی ایران و ارتباط آن با شیوه مزارعه
شیوه غارس و مالکی
خراس
نقش باغبان و تفاوت آن با غارس در کار نخلداری
سهم مالک و غارس
بهره برداری کشاورزی در ایران (بعد از اصلاحات ارضی)
گسترش بهره برداری خانوادگی
ایجاد شرکتهای سهامی زراعی
واحدهای کشت و صنعت و مجتمع های شیر و گوشت
واحدهای تعاونی تولید
واحدهای مکانیزه مبتنی بر سرمایه داری ارضی

فصل ششم- نظام بزرگ مالکی یا شبه فئودالی در ایران                                                                                    

تفاوتهای نظام شبه فئودالی ایران و نظام فئودالی غرب
بیگاری
بهره مالکانه به صورت جنسی
بهره مالکانه به صورت نقدی
خصوصیات طبقه زمیندار در نظام بزرگ مالکی قبل از اصلاحات ارضی در ایران
تحول در ساخت ارضی جوامع روستایی
اطلاحات ارضی یا تقسیم زمین
مشکلات اجرای سیاست اصلاحات ارضی
هدفهای اصلاحات ارزی
روابط مالک و زارع پیش از اصلاحات ارضی
روابط مالک و زارع پس از اصلاحات ارضی
اصلاحات ارضی و صنعتی کردن جامعه روستایی
صنایع که مواد و وسایل مورد نیاز کشاورزی را تولید میکند
صنایع تولیدکننده مواد مصرفی برای مناطق روستایی
صنایع تبدیلی محصولات کشاورزی
اثرات اصلاحات ارضی در ایجاد مشاغل جدید
ارضی در ایران

فصل هفتم- ساخت ارضی در جوامع مبتنی بر بهره برداری های جمعی و تعاونی                                                        

یوگوسلاوی

لهستان
اتحاد شوروی
تفاوت سازمانی
زمینهای خصوصی
چین
کوبا
ساخت ارضی الجزایر
انقلاب ارضی در الجزایر
انواع کنونی بهره برداری ارضی
بهره بردرای خصوصی
بهره برداریهای تعاونی (تعاونیهای انقلاب کشاورزی)

فصل هشتم-جامعه روستایی بعد از انقلاب اسلامی

دگرگونی ساختار اجتماعی جامعه روستایی ایران پس از انقلاب
تشکیل هیئت های 7 نفره واگذاری زمین و ایجاد واحدهای تولیدی مشاع
شیوه‌های سنتی تعاون در روستا
ضوابط واگذاری زمین
ستاد مرکزی هیئت های واگذاری زمین
مقدار زمین واگذاری
واحدهای تولیدی مشاع
اهرم های اجرایی هیئت های هفت نفره
فعالیت هیئتهای هفت نفره از بدو تاسیس تاکنون
ایجاد مراکز خدمات کشاورزی، روستایی و عشایری
ارزشیابی مراکز خدمات در مناطق روستایی
دو مشکل عمده
جهاد سازندگی
هدف
وظایف
شوراهای روستایی
اختیارات و وظایف
تشکیلات
انتخابات شوراها و مقررات آن
کمک به سالمندان روستایی (طرح شهید رجایی)
بودجه طرح
نتایج یک بررسی
انگیزه ‌ها ، گرایش ها و آرزوها
انگیزه‌ها
عامل اقتصادی
عامل غیر اقتصادی
تمایل به تحصیل فرزندان
تک‌نگاری

برای دریافت نسخه کامل بسته سرفصل های درس جامعه شناسی روستایی به 

شماره 09306406058 پیام دهید.

بخشی از بسته سرفصل های درس جامعه شناسی روستایی :

جامعه شناسی روستایی ورابطه آن با علوم دیگر  

تعریف و موضوع جامعه‌شناسی روستایی

جامعه شناسی روستایی شاخه‌ای از جامعه شناسی است که از قواعد، اصول و روش‌های جامعه شناسی پیروی می کند. در داخل این چهارچوب جامعه‌شناسی روستایی به بررسی انواع نظام های اجتماعی مانند: خانواده‌،‌جمعیت‌ها ،‌گروه‌بندی‌ها ، ارزش های اجتماعی ، هنجارهای اجتماعی، گرایش ها ،‌کارکردها، تحولات و بالاخره کلیه امور و مسائل جامعه روستایی می پردازد که شناخت آن میتواند از یک سو برای توسعه ، رفاه اجتماعی و بهبود زندگی روستانشینان سودمند باشد و از سوی دیگر زمینه گسترش جامعه‌شناسی روستایی را به عنوان یک رشته علمی فراهم آورد.

توسعه روستایی و افزایش تولید کشاورزی نه تنها مستلزم مهارت های فنی در زمینه‌های علمی و کاربردی است ، بلکه با شناخت کشاورزی سنتی و الگوهای رفتار انسان  روستایی در ارتباط متقابل با فنون جدید کشاورزی و به طور کلی شنا خت زندگی سنتی روستایی باز بسته است.

جامعه شناسی روستایی در وهله نخست یک جامعه‌شناسی است و با همان روشی به بررسی پدیده های اجتماعی جامعه روستایی می پردازد که جامعه‌شناسان دیگر در زمینه مسائل اجتماعی جامعه‌های شهری، صنعتی،خانواده ،آموزش و پرورش وزمینه‌های مشابه دیگر به کار می برند.

جی.بی. چی تامبار جامعه‌شناس هند می نویسد: جامعه‌شناسی روستایی یکی از رشته های تخصصی جامعه شناسی‌است که به بررسی علمی انسان‌های روستایی در ارتباط با گروه‌هایی که با آنها کنش متقابل دارند . عقیده دارند که این امر از لحاظ کاربردی دارای اهمیّت خاصی است؛ زیرا دانشجوی علوم اجتماعی از طریق مطالعه در زمینه های جامعه‌شناسی روستایی می تواند درک بیشتری از رفتار انسان روستایی و رفتار خود داشته باشد.

پلاسید رامبو جامعه‌شناس فرانسوی درباره پایگاه علمی جامعه‌شناسی روستایی می گوید: جامعه‌شناسی روستایی یک رشته علمی است که به درستی نام‌گذاری نشده است.

در پژوهش ‌های روستایی اغلب متخصصان مختلفی با یکدیگر همکاری دارند و هر کدام به بررسی جنبه‌ای از جنبه‌های مختلف زندگی‌اجتماعی جامعه‌روستایی می پردازند.

جامعه‌‌شناسان روستایی همچنین درباره فرهنگ‌پذیری و چگونگی تغییرات فرهنگی سنتی روستایی به تحقیق می پردازند و در این زمینه از دست‌آوردهای مردم‌شناسان و روانشناسان اجتماعی بهره‌می‌گیرند.

تاریخچه‌جامعه شناسی روستایی

 جامعه شناسی روستایی در آمریکانزدیک یک قرن است که به عنوان رشته جداگانه‌ا ی از جامعه‌شناسی شناخته شده است . نخستین انجمن جامعه‌شناسی روستایی در سال 1937 تشکیل شد و به دنبال آن مجله جامعه‌شناسی روستایی انتشار یافت که در آن نتایج بررسی ‌های انجام‌شده در زمینه مسایل روستایی منتشر می شد.

در اروپا جامعه‌شناسی روستایی پس از جنگ جهانی دوم روی کارآمد .

بررسی های روستایی ، در اروپا بر پایه یک سنت پژوهشی پرسابقه‌ای استوار می باشد و میان سال‌های 1890 و 1925 تحقیقات روستایی چندی انجام گرفته ا ست.

در اروپا نیز مانند امریکا جامعه‌شناسی روستایی هنگامی به وجود می آید و توسعه می‌یابد که بدان نیاز پیدا می شود.

هر چند در آمریکا ابتدا به زمینه‌های کاربردی جامعه‌شناسی اهمیت داده می شد، ولی بعدها جامعه‌شناسان به بررسی جنبه‌های نظری جامعه شناسی‌روستایی نیز روی می آورند. در ایران بررسی های روستایی از حدود 40 سال پیش در مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران آغاز شده است .

جامعه‌شناسی روستایی از لحاظ توسعه نظری همواره با دشواری‌های زیادی مواجه بوده است .

گذشته از محدودیت دامنه تحقیقات و کمبود مفاهیم علمی در زمینه جامعه شناسی روستایی، اغلب سازمان ها و مؤسسات دولتی بر تحقیقات روستایی نظارت داشته اند.

بررسی های جامعه‌شناسی روستایی زمینه توسعه و پیشرفت روستاها را فراهم می ‌آورد.

به همین جهت پرورش جامعه‌شناسان روستایی و  انجام تحقیقات مستمر در زمینه های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی روستاها امری ضروری به نظر می رسد.

نقش های جامعه ‌شناس روستایی

پژوهشگران و جامعه‌شناسان روستایی می توانند نتایج تحقیقاتشان را در برنامه ریزی‌های اجتماعی ،‌اقتصادی،‌فرهنگی روستاها،‌امور مددکاری، خانوادگی، ترویج کشاورزی و دیگر زمینه ‌های توسعه روستایی به کار بندد.

جامعه‌شناس روستایی به عنوان یک پژوهشگر ، مسائل اجتماعی جامعه‌های روستایی را مورد بررسی قرار می دهد واز طریق تبیین پدیده‌های اجتماعی، کشف علل ،‌آثار و نتایج آنها می تواند زمینه را برای رفع دشواری‌های حیات روستایی فراهم سازد .

جامعه‌شناس روستایی در نقش یک برنامه ریز اجتماعی می تواند بر اساس نتایج بررسی های جامعه‌شناسی روستایی که خود در آنها مشارکت مستقیم‌دارد ، برنامه ریزی کند و مسائل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی را در جامعه روستایی حل و فصل نماید و موانع توسعه روستایی را بر طرف سازد. جامعه‌شناسی روستایی می تواند به عنوان مددکار اجتماعی، راهنما ومشاور خانواده در روستا،‌پس از بررسی مسائل خانوادگی روستایی و شناخت علمی آنها به حل این مسایل بپردازید و خانواده های روستایی را مورد حمایت قرار دهید و مددکار آنها باشد.

جامعه شناس روستایی در نقش یک مصلح اجتماعی سعی دارد با استفاده از نتایج بررسی های خود، راهنمایی‌هایی سودمندی جهت بهبود شرایط اجتماعی جامعه‌های روستایی انجام دهد و به اصطلاح امور جامعه مبادرت ورزد.

مطالعات تاریخی در ایران از برتری و سلطه فرهنگ شهری بر فرهنگ روستایی حکایت دارد. این امر به ویژه در نظام ارباب- رعیتی که مالکان بزرگ به طور عمده‌در شهرها ساکن بوده‌ا ند و تحقیرهای زیادی بر مردمان روستایی روا می داشته‌اند بیشتر صادق بود. به نظر می رسد، پدیده گریز از ده ،‌شهرگرایی ،‌شهرزدگی و از خود بیگانگی  برخی از روستائیان که به گونه خود کم بینی، گریز از خود ،‌پرخاشگری و یا احساس حقارت تجلی می کند، نتیجه نامطلوبی از فرهنگ مداری شهرنشینان و سلطه فرهنگ  شهری بر جامعه روستایی از گذشته های دور می باشد.

برای دریافت نسخه کامل این بسته درسی به 

شماره 09306406058 پیام دهید.

مسائل مورد بررسی جامعه‌شناسی روستایی

1-بررسی ساختار جمعیت ده که نه تنها تعداد ساکنان هر ده را به دست می دهد بلکه از چگونگی تشکیل جمعیت ،‌ترکیب‌های سنی و جنسی ،‌حرکات جمعیتی در زمان و مکان مانند:‌زاد و ولد، ازدواج ،‌طلاق ،‌مرگ و میر، مهاجرت‌ها  و علل و آثار و نتایج آن بررسی می شود. امروزه جامعه‌شناسان روستایی به زمینه های کیفی حیات اجتماعی مردمان روستایی نیز توجه دارند و به بررسی مسائل بهداشتی، رفاهی و سلامت جامعه می پردازند.

2-بررسی طبقات وقشرهای اجتماعی ، نحوه معیشت و سطح زندگی آنها میزان برخورداری از امکانات و تسهیلات زندگی، چگونگی تحرک اجتماعی و تغییرات آن به ویژه در سال‌های اخیر و نیز مسائل مربوط به زنان روستایی، میزان فعالیت اقتصادی زن در روستا در قشرهای مختلف اجتماعی در جامعه روستایی.

3-بررسی نقش ها و پایگاه‌های اجتماعی، نقش اجتماعی فعالیت معینی است که برعهده یکی یا بعضی از افراد گروه گذاشته شده باشد، مانند سالار، سربنه، داروغه، کدخدا، دشت بان، پاکار، میر شکار،‌دهقان، برزگر، شب پا. مدیر عامل شرکت  تعاونی روستایی ، رئیس و اعضای شوراهای روستایی و ما نند آنها که هر کدام وظیفه خاصی درجامعه‌شناسی روستایی برعهده دارند و در استمرار حیات اجتماعی – اقتصادی – فرهنگی روستا سهیم‌اند.

4-پایگاه اجتماعی، ارزشی است که جامعه‌ برای یک نقش اجتماعی قایل است . افراد گروه دارای پایگاه اجتماعی ویژه‌ای هستند و این پایگاه هم امتیاز جداگانه‌ای دارد که به افراد همان گروه مربوط می باشد. مثلاً  ارباب، مباشر، رعیت در دوران بزرگ مالکی در ایران هر کدام پایگاه اجتماعی مشخص و وظایف و نقش های معینی داشتند و امروز نیز نقش ها و پایگاه‌های تازه‌ای در جامعه‌روستایی به وجود آمده است.

5-ارزش‌های اجتماعی جامعه روستایی یعنی وقایع و اموری که در جامعه مطلوبیت دارند ،‌با نیازهای اساسی انسان مربوط هستند و مورد توجه و خواست و آرزوی افراد قار دارند، مثلاً داشتن زمین، دام، ثروت،‌مهارت ،‌سواد، تجربه، تقوی‌و سن در جامعه روستایی از جمله ارزش های اجتماعی به شمار می رود که می توانند مورد بررسی قرار گیرند.

6-هنجارهای اجتماعی و آن نحوه رفتاری است که از فرد در گروه انتظار می رود،به عبارت دیگر در جامعه روستایی قواعدی وجود دارد که معلوم می کند چه شیوه‌ای از لحاظ اجتماعی پسندیده یا ناپسند است . مثلاً احترام گذاشتن به پیران و به ویژه در جامعه روستایی ایران یک رسم اخلاقی و پسندیده و خلاف آن امری نابهنجار و ناپسند به شمار می رود.

7-کنترل یا نظارت اجتماعی، یعنی نیرویی که بر رفتار افراد اثر می گذارد و آنان را به پیروی از هنجارهای اجتماعی وادار می سازد و در صورتی که فردی از هنجارهای اجتماعی سرپیچی کند و رفتارش مخالف هنجار اجتماعی باشد . از طرف جامعه مورد سرزش و مجازات قرار می گیرد و در صورتی که موافق هنجار اجتماعی عمل کند، تشویق می شود و پاداش می گیرد.

معرفی جامع و تخصصی رشته علوم اجتماعی

8-نهادها، موسسه‌ها و سا زمان‌ها اجتماعی در روستا مانند :‌خانواده‌،‌تعلیم و تربیت انجمن‌های محلی، واحدهای سنتی تولید زراعی( بنه،صحرا، هراثه ، پیکال و …) و واحدهای سنتی تولید دامی ( واره ، شیرواره ) و نهادهای سنتی همیاری در روستا و نهادهای مشابه‌ای که در سطح روستا فعالیت و کارکرد دارند .

9-فرایند‌های اجتماعی مانند چگونگی انتشار اخبار و اطلاعات، چگونگی ارتباط ده با شهر و سایر مراکز جمعیتی و به طور کلی رابطه ده با دنیای خارج از محیط روستا، رسانه‌های گروهی و تأثیرآن در زندگی مردمان روستایی.

10-فرهنگ روستایی که به طور عمده متأثر از سنت‌های روستایی است و در برگیرنده هنجارها و ارزش‌های اجتماعی، روابط اجتماعی، روابط ا نسان با طبیعت، بیان ادراک مسائل اخلاقی، مجموعه حافظه تاریخی، حافظه جمعی و تجربه های مربوط به کار است. ضرب‌المثل‌ها،‌ترانه‌ها ، افسانه‌ها، آداب‌و عادات اجتماعی نیز از جمله مقوله‌های اساسی فرهنگ  سنتی روستایی را تشکیل می دهند که می توا نند از دیدگاه جامعه‌شنا سی روستایی مورد بررسی قرار گیرند.

11-نظام خویشاوندی در روستا و نقش آن در ازدواج‌های درون گروهی در ارتباط با تولید زراعی و دا می، در زمینه همکاری، همیاری، یاری گیری، قدرت وحمایت از افراد بی سرپرست و بالاخره تمشیعت امور ده از طریق کدخدامنشی و نفوذ شبکه خویشاوندی و نیز تاثیر تکنولوژی در دگرگونی نظام خویشاوندی و دیگر زمینه های اجتماعی  در روستا.

12-تحولات و دگرگونی‌های اجتماعی در روستا، عوامل مؤثر در تحولات اجتماعی، جهت و آثار و نتایج این تحولات .

حقوق ماهیانه مددکار اجتماعی چقدر است؟

عناصر واجزاء تشکیل دهنده ساختار اجتماعی در یک جامعه مانند اندام های یک ارگانیسم به هم مربوطند و نوعی همبستگی میان آنها وجوددارد، به طوری که اگر یکی از این اجزاء تغییر کند، درسایر اجزا و بالاخره درکل نظام اجتماعی تغییراتی روی خواهد داد و این امر در جنبه های مختلف حیات اجتماعی و اقتصادی روستائیان به گونه‌های مختلفی اثر می گذارد و دگرگونی‌هایی در آنها پدید می آورد.

موضوع هایی که در فوق عنوان شد نمونه هایی است از مسایل بسیار گوناگونی که در جامعه روستایی می تواند مورد پژوهش قرار گیرد.

برای دریافت نسخه کامل بسته سرفصل های درس جامعه شناسی روستایی به 

شماره 09306406058 پیام دهید.

برای مشاوره اینجا بزنید