سرفصل های درس خاک های مناطق خشک

نام بسته درسی : درس خاک های مناطق خشک

—————————————————————

فهرست:

خاک ‌های مناطق خشک و نیمه‌خشک                                                                                                             

آب و هوای صحرایی                                                                                                                                    

 آب و هوای نیمه صحرایی                                                                                                                            

طبقه‌بندی خاک‌ها بر اساس منطقه‌ای بودن                                                                                                        

تعریف خاک                                                                                                                                              

تعریف عمق خاک                                                                                                                                        

طبقه‌بندی بر اساس سنگ مادری                                                                                                                   

سنگ غیر یکپارچه و سخت                                                                                                                            

سنگ‌های غیر سخت و یکپارچه انتقالی                                                                                                              

جهت رده‌بندی خاک                                                                                                                                   

افق‌های مشخصه تحت الارضی                                                                                                                      

رژیم رطوبتی خاک                                                                                                                                   

پنج نوع رژیم رطوبتی خاک                                                                                                                          

عناصر اصلی گروه‌های خاک                                                                                                                        

واحدهای خاک                                                                                                                                        

عامل‌های خاکساز                                                                                                                                      

12 رده خاک (به طور کلی)                                                                                                                         

انواع لایه‌های محدودکننده                                                                                                                           

خصوصیات مورد استفاده در تقسیم‌بندی لایه‌ها                                                                                                 

پروسه ایلوویشن (Illuvation) تجمع یا انباشتگی                                                                                            

افق‌های حد واسط یا انتقالی                                                                                                                        

دلایل تفاوت خاک رویی با خاک زیری                                                                                                            

تجمع سیلیکات های رسی                                                                                                                           

قراردادها برای استفاده از پسوندها                                                                                                                 

کاربرد علائم پریم                                                                                                                                      

قواعد به‌کاررفته در انقطاع سنگی                                                                                                                  

تکمیل نمودن کارت تشریح پروفیلی                                                                                                               

طبقه‌بندی خاک‌های شور و قلیا                                                                                                                    

زهکشی خاک ها                                                                                                                                      

تقسیم‌بندی اولیه خاک‌ها                                                                                                                             

نکات کلیدی                                                                                                                                           

بخش هایی از بسته درسی خاک های مناطق خشک

 خاک‌های مناطق خشک و نیمه‌خشک

🔍 -پراکنش مناطق خشک و نیمه‌خشک دنیا بین عرض‌های°15 تا °35 شمالی و جنوبی واقع‌شده‌اند.

🔍 -خاکدانه: از کنار یکدیگر قرار گرفتن ذرات اصلی خاک، خاکدانه تشکیل می‌شود (کروی، منشوری و …)

🔍 -بارندگی موثر: بارندگی که در خاک نفوذ می‌کند (برجستگی‌ها و فرورفتگی‌های کوچک بر سطح زمین را میکرو میگویند)

🔍 در آناتومی ایران و آسیای مرکزی به علت ارتفاع زیاد از سطح دریا عمدتاً یخبندان و هوای سرد در این مناطق دیده می‌شود.

🔍 به نظریه دومارتن طبق فرمول I = P/T+10 اگر← بیابان واقعی I < 5 (یا خیلی خشک و خشک)، اگر I<10←نیمه‌خشک

🔍 پوشش گیاهی مهم‌ترین معیاری است که اکولوژیست‌ها برای طبقه‌بندی مناطق از نظر خشکی به کار می‌برند.

بهترین طبقه‌بندی مناطق خشک و نیمه‌خشک← از روی فائو و یونسکو

اگر x<0.03 / 0.03<x<0.2 خشک.

اگر 02<x<0.5نیمه‌خشک / 0.5<x<0.75 نیمه مرطوب.

🔔 آب و هوای صحرایی

🔔 آب و هوای نیمه صحرایی

آب و هوای صحرایی

🟩 خشک ساحلی: کلیه اراضی کمتر از 500 mمی‌باشد، در زمستان دما کمتر از صفر نمی‌شود، مه و رطوبت زیاد، تحت تأثیرباران‌ها موسمی .

🟩 خشک داخلی: وسعت زیاد، اختلاف درجه حرارت زیاد، میزان بارندگی کمتر از مناطق ساحلی.

آب و هوای نیمه صحرایی

🔴 دور تا دور مناطق خشک را احاطه کرده‌اند

یک دانشمند روسی←نمک‌ها را بر حسب استعدادشان در سه رده قرار داده:

1. Normal: خاک‌های تکامل‌یافتهABC (خاکی که دارای افق مرفولوژیکی تکامل‌یافتهB است)
2. Transi tional: خاک‌هایی که تحت شرایط موضعی قرار می‌گیرند.
3. Abonormal: خاک‌های تکامل نیافته بودند C یا AC، افق B تکامل ندارند.

موضعی: خاکی که سطح آب زیرزمینی آن مثلاً بالا آمده است.

خاک‌های (2) مدیریت خاصی دارد و پوشش خاصی . …، خاک‌های (3) در واریزه­ها یا در کوه دیده می‌شود، خاک‌های نرمال در پایین واریزه­ها دیده می‌شود.

طبقه‌بندی خاک‌ها بر اساس منطقه‌ای بودن

1. خاک‌هایZonel (منطقه‌ای): هر جا بروی می بینی (تحت شرایط موضعی توسعه‌یافته‌اند، 3 فاکتور پتوگرافی، نوع ماده مادری و شیب دارای شرایط موضعی خاص است)
2. خاک‌هایIntrazonel (درون منطقه‌ای): توسط خاک‌هایZonelاحاطه‌شده‌اند.
3. خاک‌هایAzonel (برون منطقه‌ای): خاک‌های لب مرز هستند.

در مناطق خشک عامل اصلی تعیین‌کننده شکل زمین، چرخه‌های فرسایش بادی+چرخه‌های فرسایش آبی در دوره کواترنر است.

1. خاک‌های منطقه‌ای: خاک‌های متکامل تحت شرایط زیر توسعه پیداکرده‌اند:

🟩 پوشش گیاهی

🟩 اقلیم

(اقلیم عوض شود ←خاک تغییر می‌کند)

2. خاک‌های درون منطقه‌ای: در 3 رده قرار می‌گیرند، (در مورد ماده مادری: مثلاً لایه‌های  از رس و آهک، آب را عبور نمی‌دهد، سطح خاک از آب اشباع میشود.)
3. خاک‌های برون منطقه‌ای: خاک‌های جوان هستند که تکامل نیافته‌اند. (فاکتورهای جوان بودن به ترتیب اهمیت: (زمان- پتوگرافی- مواد مادری مقاوم- عامل فرسایش)، خاک‌های برون منطقه‌ای به رده تقسیم نمی‌شوند و فقط به 3 گروه بزرگ تقسیم می‌شوند.

🔴 در گروه بزرگ Lithosoil قرار دارند. OR یا AR← بعد از چند cm به سنگ مادر (تخته‌سنگ) می‌رسیم. (R: سنگ تبر)

🔴 در گروه بزرگ Rego Soil قرار دارند← از مواد سخت نشده تشکیل‌شده‌اند. در سطح خاک (قلوه‌سنگ)، منشأ ثقل (شیب )

🔴 در گروه بزرگ Rego Soil قرار دارند←منشأ تشکیل این خاک‌ها آب است. (منشأ حمل)

آقای Hans Genny: خاک تابعی از 5 فاکتور:

⭐ مواد مادری

⭐موجود زنده

⭐ توپوگرافی

⭐ زمان

⭐ اقلیم

⭐ ماده مادری مناطق خشک و نیمه‌خشک، آهک است. (آهک بدون Co2 در آب قابل حمل نیست.

🔍 – هنگام بارندگی آهک تا جایی نفوذ می‌کند که فشار Co2 بالا باشد (اگر کم شد بی‌کربناتH2O3 به آهک تبدیل‌شده و رسوب می‌کند).

🔍 – اگر آهک رشته‌ای باشد در افق B←فسیل‌هایی آهکی

🔍 – اگر آهک ثانویه رسوب کرده باشد ← سخت دانه‌های آهکی

🔍 – اگر آهک سنگریزه‌ای باشد و خوشه‌های آهک ریزان رشد کنند← پندانت آهکی Concretion

🔍 – نظریه روس‌ها← از نظر ژنتیکی شبیه←خاک‌هایی که در یک تیپ قرار می‌گیرند 1- نوع لایه‌ها و 2- طبقه‌بندی لایه‌ها یکسان می‌باشند. (ممکن است مواد مادری متفاوت)

🔍 – نظریه آمریکایی← از نظر 1- مواد مادری 2- بافت افق سطحی یکسان باشند.

🔔 تعداد لایه‌ها

🔔 ترتیب افق‌ها

🔔 نوع افق‌ها

🔔 ضخامت افق‌ها

🔔 رنگ افق‌ها

🔔 مواد مادری خاک

🔔 بافت افق‌ها

🔔ساختمان افق‌ها

ماربوت 2 رده اعلام کرد:

1. Pecdocals: خاک‌های آهکی
2. Podalfers: خاک‌هایی که اسیدهای AL, Fe در داخل آن تجمع یافته‌اند. (در آب و هوای گرم و مرطوب)

تعریف خاک

🟩 روس‌ها: مجموعه‌ای طبیعی است که در آن افق‌های ژنتیکی به وجود آمده است.

🟩 آمریکایی: مجموعه‌ای از اجسام طبیعی موجود در پوسته زمین که ریشه گیاهان در آن استقرار می یابد و مواد غذایی لازم را جذب کند (چه افق داشته و چه نداشته باشد)

تعریف آمریکایی‌هاکامل‌تر است چون دید کاربردی دارند، روس‌ها دید ژنتیکی دارند (بسیاری از خاک‌های آبرفتی، بادرفتی جای نمی‌گیرند در این تعریف)

تعریف عمق خاک

🔴 روس‌ها: حد پایین آخرین افق خاک را عمق خاک گویند.

🔴آمریکایی: سطح فوقانی لایه محدودکننده در خاکسار را عمق خاک میگویند. (عمق نفوذ در ریشه← درست تر است.

پدن Pedo: پروفیل، نیمرخ، کوچک‌ترین حجم ذرات طبیعی که بتوان آن را خاک گویند.

Sand 2-0 mm . 0.5mm

Silt 0.05mm – 0.002mm ← 2mm > ذرات خاک

Clay  < 0.002mm

Soil = خاک

C= ماده مادری

R= سنگ

⭐ -بیشتر خاک‌ها منفرد هستند (شن‌های آبرفتی منفرد نیستند)

خاکدانه‌ها با سازمان خاصی روی همدیگر قرار می‌گیرند و ساختمان (واحد ساختمان) خاک را تشکیل می‌دهند.

⭐ -اگر خاکی بخواهد تکامل یابد در ابتدا باید افق Bw در آن به وجود آید.

کانی‌ها:

🔍 اولیه: از ماگمایی بعد از سرد شدن ماگما به وجود آمده‌اند. کانی‌های موجود در ماده مادری عمدتاً اولیه هستند ولی در خاک هم اولیه است و هم ثانویه

🔍 ثانویه: در محیط‌های شیمیایی روی سطح زمین از کانی‌های اولیه تشکیل‌شده‌اند (کانولینیت، ورمیکولیت، گچ، آهک)

برای تبادل یونی خاک‌ها را در 3 دسته تقسیم می‌کنیم:

1. خاک‌های اسیدی: در مناطق مرطوب (بارندگی بالا)، کاتیون‌های قلیایی شسته شده و H⁺ و AL³⁺ در سطح خاک باقی می‌ماند. 7>ph، غلظت H بالا
2. خنثی: ph = 7کاتیون‌هایH⁺ و Na⁺ وجود ندارند.
3. قلیایی: ph>8، در سطح تبادلی عمده کاتیون‌هاNa⁺

-A, B, C افق ناتریک (سدیم + افق تجمع رس)

⭐ اگر شوری مطرح باشد: ↑EC (EC>4)

⭐ شوری و قلیائیت ↑EC (ESP>15 یا SAR>13)

⭐ قلیائیت EC<4 (13<SAR↑ و ESP>15)

⭐ بدون شوری وقلیایی EC<4 (13<SAR و ESP>15)

EC = هدایت الکتریکی

پروسه‌هایی که در هنگام تبدیل ماده مادری به خاک اتفاق می‌افتد:

1. کوچک شدن ذرات مادری خاک
2. انتقال ذرات مس
3. تبدیل کانی‌های اولیه به کانی‌های ثانویه و مواد محلول
4. انتقال و یا انباشتگی املاح
5. شستشو و انتقال کربنات‌ها و سولفات‌ها و … (ایجاد افق کلاسیک و ژیپسیک)
6. افزایش مواد مادری

طبقه‌بندی بر اساس سنگ مادری

🟩 سیالیک Sialic: شامل کوارتز وپتاسیم هستند. (سنگ‌های آذرین اسیدی) فلدسپات پتاسیم­دار

🟩 مافیک Mafic: میزان sio کوارتز آنها کم است، تعادل سدیم و کلسیم فلدسپات هستند.فلدسپات کلسیم­دار

سنگ‌های آذرین:

🔴 بیرونی: اندازه ذرات ریز = بازالت

🔴 درونی: اندازه درشت = گرانیت

بر اساس نوع سنگ تبرو عامل انتقال ذرات:

🔍 سنگ تبر یکپارچه و سخت

🔍 سنگ‌های غیر سخت و یکپارچه انتقالی

سنگ غیر یکپارچه و سخت

✔️ آذرین (گرانیت، بازالت، ریولیت و …)

✔️ رسوبی (سنگ آهک، مایه، شیل و …)

✔️ دگرگونی (شیست، کوارتزیت، مرمر و …)

سنگ‌های غیر سخت و یکپارچه انتقالی

🔔 رسوبات آبی

🔔 رسوبات بادی

🔔 رسوبات یخچالی

🔔 رسوبات ثقلی

رسوبات آبی

🔴 رسوبات دریایی یا اقیانوسی

🔴 Lacustrine (رسوبات دریاچه‌ای) = عموماً ذرات اندازه سیلت و رس

🔴 رسوبات آبرفتی

🔴 (الوویال منهای سیمانی شده) Fangelomerate

رسوبات بادی

🟩 Eolian (ذرات عمدتاً در اندازه شن)

🟩 Loess (ذرات عمدتاً در اندازه سیلت)

رسوبات یخچالی

🔴 (مورن­های جانبی و پیشانی)

🔴 مورن­های تحتانی میزان رسوب ↑

🔴 Outwash Plain = آبرفت­های یخچالی

دو گزینه اول ته ­نشست­ه ای یخچالی هستند.

رسوبات ثقلی←Colluvial(تالوس Slomps, Mud flow, Slides)

🔍 سنگ‌های رسوبی به دلیل درجه تخلخل بیشتر نسبت به سنگ‌های آذرین مستعدتر جهت هوا دیدگی می‌باشند.

🔍 تالوس: مواد هوا دیده به صورت مخروطی در پایین دانه دیده می‌شود. (عامل اصلی آن ثقل و در بالادست‌ها است درحالی‌که مخروط ‌افکنه عامل اصلی آن آب است)

🔍 کانی‌شناسی مواد مادری، کانی‌های خاک، حاصلخیزی خاک و سرعت هوادیدگی خاک را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

🔍 دو فاکتور مهم اقلیم دما و بارندگی← تحت تأثیر ارتفاع و عرض جغرافیایی (دما و بارندگی نوع پوشش گیاهی را مشخص می‌کنند که از این طریق بر پیدایش خاک موثرند)

🔍 در فصل گرم میزان تجمع نمک در خاک افزایش میابد (در فصل سرد تجمع املاح)

🔍 سرعت تشکیل رس با افزایش آب زیادتر می‌گردد. با محدود شدن دیگر عامل‌ها قسمتی به صورت افق‌ها در می‌آید.

🔍 با افزایش بارندگی و افزایش شدت هوادیدگی: Sio2 از خاک شسته شده لایه‌های اکتاهدرالی (اکسیدی و هیدروکسید آلومینیوم) در محیط باقی می‌مانند← در مناطق گرم و مرطوب تروپیکال) خاک‌هایی هستند که در مرحله آن هوادیدگی قرار دارند.

🔍 حداکثر انباشتگی مواد آلی بین تولید بیولوژیک و تجزیه آن است (حداکثر انباشتگی در دمای متوسط)

🔍 با افزایش رطوبت عمقی که کربنات‌ها در آن دیده می‌شوند زیادتر شده و ph کاهش میابد.

🔍 با افزایش بارندگی←ph در خاک سطحی کاهش میابد و سطح خاک اسیدی تر می‌شود←کربنات‌ها در سطح کم شده و به پایین می‌روند.

🔍 منحنی که شیب در برابر آن قرار دارد را راستای شیب یا Aspoct میگویند.

🔍 در شیب‌های شمالی به دلیل افزایش wc (تابش) Winter Content (میزان رطوبت) و افزایش پوششی و … توسعه و تکامل خاک بیشتر از شیب‌های رو به جنوب است/

🔍 در عرض بیش از 30 درجه میزان Radiation کاهش میابد چون طول روز کاهش میابد.

خاک‌هایی که در رده Moltisols قرار می‌گیرند، درصد اشباع بازی آنها بالاست

خاک‌هایی که در رده Altisols قرار می‌گیرند درصد اشباع بازی آنها پایین است. (زمان بیشتری را برای آبشویی نیاز دارد)

⭐ در خاک‌های مناطق خشک و نیمه‌خشک درصد اشباع بازی این خاک‌ها بالاست (جایی که آبشویی نباشد)

⭐ در مناطق مرطوب خاک‌ها آبشویی شده و کاتیون‌های اسیدی غالب و درصد اشباع بازی آنها کم است.

برای مشاوره اینجا بزنید