تاریخ بروزرسانی : 1401/08/23
نام بسته درسی : درس دیدگاه ها و نظریه های ژئومورفولوژی
———————————————–
فهرست:
سیستم ژئومورفیک
ساختمان سیستمها
پاسخ پیچیده و آستانهها
مقیاس ژئومورفیک
مقیاسهای مکانی (فضایی)
سیستمهای تکاملی مورفولوژیک
چرخه فرسایش
گسستگیهای چرخة فرسایش
زمانسنجی تخریب و فرسایش
روشهایی برای تعبیر و تفسیر سیر تکاملی شکلهای زمین
فرضیات ارگودیک
مشاهده و اندازهگیری مستقیم
مدلهای شبیهسازی
اشکال تعادلی زمین
دیدگاههای جدید تکاملی
فلسفههای محیطی و جغرافیا
پیدایش فلسفههای محیطی
دوگانه انگاری محیطی
استعاره و پارادایمهای جغرافیایی
پارادایم بوم شناسی سیاسی جبرگرا
پارادایم اکوسوسیالیسم
پارادایم بوم محوری
پارادایم بوم شناسی عمقی
پارادایمهای خودمحوری و انسان محوری
پارادایم عقل باوری و جغرافیا
پارادایم جبر ژنتیکی و جغرافیا
طبقات اجتماعی و طبیعت
فشردگی زمان – فضا و دهکده جهانی
محیط گرایی به منزله ایدئولوژی سیاسی
عدالت محیطی
فلسفههای سیاسی، ایدئولوژی و محیط جغرافیایی
مفهوم ایدئولوژی
تفسیرهای مختلف از ایدئولوژی
ایدئولوژی های سیاسی و برنامه ریزی
ایدئولوژی و جغرافیا
لیبرالیسم و جغرافیا
اسلام و عوامل محیطی
فلسفه سیاسی محافظه کاران سنتی و محیط جغرافیایی
لیبرالیسم بازار و محیط جغرافیایی
لیبرالیسم رفاه و محیط جغرافیایی
سوسیالیسم دموکراتیک و محیط جغرافیایی
ایدئولوژی سبز و محیط جغرافیایی
آنارشیسم سبز و محیط جغرافیایی
سوسیالیسم انقلابی و محیط جغرافیایی
ایدئولوژی سود شخصی و محیط طبیعی امریکا
سوسیالیسم و محیط طبیعی روسیه (شوروی سابق)
مذهب سنّتی ژاپن و محیط طبیعی
جغرافیا، داروینیسم و لامارکیسم
ساختارهای پنهان درعلم جغرافیا
فرایند تکاملی داروین
تفکرات التقاطی در جغرافیای رفتار فضایی
جغرافیای رفتار فضایی و مکتب گشتالت
جغرافیا و ادراک حسّی
علل تکوین جغرافیای رفتار فضایی
مفاهیم محیط در جغرافیای رفتار فضایی
جغرافیای تصویر ذهنی
عوامل موثر در شکل گیری نقشههای شناختی
کاوش فضایی در جغرافیای رفتار فضایی
اندیشه های جغرافیایی نظریه پردازان این مکتب
ویلیام کرک
دیوید لاونتال
گالج و براون
قلمروهای جغرافیای رفتار فضایی
مکتب جغرافیای ساختاری
تعریف و مفهوم ساختار
نظریه های پیشگامان ساختارگرایی
ساختار، عاملیّت و فضا
جغرافیای ساختاری و مکتب نظم
جغرافیای نظم
جغرافیای زمان
مکتب جغرافیای ساختاری
قلمرو جغرافیای ساختاری
جغرافیا و مارکسیسم ساختاری
مکتب جغرافیای رادیکال
پیدایش و تکوین جغرافیای رادیکال
نظریههای پیشگامان رادیکالیسم
تعریف و قلمرو جغرافیای رادیکال
نظریههای جغرافی دانان رادیکال
جغرافیای مانیفست
نخستین مدار گردشی سرمایه
دومین مدار گردشی سرمایه
سوّمین مدار گردشی سرمایه
تضادهای جغرافیایی از نظر مکتب رادیکال
مکتب جغرافیای فرهنگی نو
تعاریف و مفاهیم فرهنگ
میراث مکتب جغرافیای فرهنگی برکلی
سیر تکوینی جغرافیای فرهنگی
اقتصاد سیاسی و حقوق شهروندی در جغرافیای فرهنگی نو
مفهوم چشم انداز در جغرافیای فرهنگی نو
چشم انداز به منزله یک متن
خاستگاه جغرافیایی فرهنگی نو
نظریه پردازان جغرافیای فرهنگی نو
قلمرو جغرافیایی فرهنگی نو
فرهنگ، ایدئولوژی و جغرافیای رادیکال
مکتب جغرافیای اکولوژیک
سابقه کار
بوم شناسی انسانی و سایر رشتههای علمی
بوم شناسی انسانی به منزله علم ترکیبی
جغرافیا و بوم شناسی انسانی
بوم شناسی انسانی و بازگشت به جبر محیطی
اکوسیستم و اهمیت آن در جغرافیا
مکتب جغرافیای آنارشیستی
آنارشیسم اجتماعی
انواع آنارشیسم
آنارشیسم و اجتماع سالم
تمایزات سوسیالیسم و آنارشیسم
مفاهیم خاصّ در جغرافیای آنارشیستی
آنارشیسم اجتماعی و شهر
روابط اجتماعی و تعادلهای اکولوژیک
کروپوتکین و محیط جغرافیایی
الیزه رکله و محیط جغرافیایی
علل پیروزی آنارشیسم در اسپان
توسعه اجتماعی و اقتصادی روستاها
مکتب جغرافیای انتقادی
مکتب فرانکفورت
نظریه های انتقادی مکتب فرانکفورت
جغرافیای انتقادی
سیستم ژئومورفیک
تبیین کامل شکل زمین باید متضمّن توصیف ویژگیها و فهم فرایندهای مرتبط با تشکیل آن و نیز توسعهاش در طول زمان باشد؛ به این ترتیب، اجزای مورفولوژیک میتواند با اجزای جریانی سریع انرژی (که دربرگیرنده جریان انرژی و مواد است) در سیستم ژئومورفیک فرایند- پاسخ ارتباط داشته باشد.
ساختمان سیستمها
سیستم ژئومورفیک عبارت است از ساختمانی با اثر متقابل فرایندها و شکلهای زمین است که به طور مجزا یا مشترکاً عمل کرده، مجموعهای از واحدهای شکلی زمین را ایجاد میکند. از جمله سادهترین این مجموعه میتوان به حوضة زهکشی، همراه با قلههای به هم مرتبط آن (خطوط تقسیم آب)، دامنه تپهها، شبکه زهکشی و مجراهای اصلی آبرفتی اشاره کرد. حفظ چنین سیستمی به مقدار ورودی مواد به سیستم (درونداد)[1] و جابهجایی آن در داخل سیستم (میانداد)[2] و خروج مواد از داخل سیستم (برونداد)[3]، و انرژی بستگی دارد. تصور بخشی از رودخانه که آب و مواد تخریبی از آن عبور میکند، به صورت سیستمی فرعی، آسان است. با وجود این، مهمترین ویژگی این مفهوم برای دانشپژوهان زمین آن است که این جریان رودخانهای، بخشی از یک سیستم آبرفتی بزرگتر را به خاطرمان میآورد و رفتار آن شدیداً تحت تأثیر متغییرهای بخش بالایی و پایینی رودخانه است.
برای سادگی و سهولت بحث، میتوان سیستم آبرفتی را به سه بخش تقسیم کرد. بخش بالایی آن، حوضة زهکشی یا آبگیر است که آب و مواد رسوبی از آنجا منشأ گرفتهاند. اگرچه ذخیرة مواد رسوبی در این منطقه به شیوههای مختلفی صورت میگیرد، اساساً اینجا محل اولیة پیدایش مواد رسوبی است. منطقه 2، محل عبور یا حمل مواد است. در این منطقه، آبراهه اصلی، آب و مواد رسوبی را از منطقه 1 به منطقه 3 میبرد. منطقه 3، حوضه رسوبی یا منطقه تهنشست مواد است. اگرچه ذخیره، فرسایش و انتقال رسوبها در هر سه منطقه انجام میشود، در هر یک از این سه منطقه معمولاً یکی از فرایندها بیشتر صورت میگیرد و بحث سیستم آبرفتی به این شیوه سادهتر است. هر منطقه را میتوان متشکل از دو بخش اساسی دانست: یکی سیست مورفولوژیک (شکلهای زمین که هر منطقه را تشکیل میدهد)، و دیگری سیستم جریانی انرژی (انرژی و موادی که از این منطقه عبور میکند).
توصیف سیستم مورفولوژیک بدون توجه به پیوستگی آن با سیستم جریانی انرژی، ارزش کمی خواهد داشت. جدول 1-1 مورفولوژی و هیدرولوژی سیستم آبرفتی را به متغیرهای کنترلکننده ارتباط میدهد که ویژگیهای مورفولوژیک و انرژی را در منطقه 1 به وجود میآورد و این نیز خود تدثیر مهمّی در مناطق 2 و 3 دارد. متغیرهای جدول 1-1 براساس افزایش میزان وابستگی آنها مرتب شده و این کار تا حد امکان در مورد سیستم آبرفتی انجام شده است. متغیر به خصوصیتی (مثل شکل، میزان تغییر و جز اینها) اطلاق میشود که میتوان آن را یکی از مجموعههای مشخص شده از ارزشها تصور کرد. متغیر وابسته اثری است که تغییراتش با ارزشهایی تعیین و محدود میشود که فرض این ارزشها با دیگر متغیرهای مستقل یا سببی صورت میگیرد. زمان، ناهمواری اولیه، زمینشناسی و اقلیم (متغیرهای 1 تا 4)، متغیرهای اصلی و مستقلی هستند که در پیشرفت تکامل فرسایشی چشمانداز خشکی و هیدرلوژی تأثیر میگذارد نوع پوشش گیاهی و تراکم این پوشش (متغیر 5) به لیتولوژی (خاک) و اقلیم (متغیرهای 3 و 4) بستگی دارد. با گذشت زمان، ناهمواری یا مقدار سیستم زهکشی باقیمانده در بخش بالایی سطح اساس (متغیر 6)، براساس متغیرهای بالایی آن در جدول تعیین میشود و ناهمواری نیز خود، اثرهای مهمی بر رواناب[4]و مقدار رسوب در واحد سطح حوضه زهکشی (متغیر 7) بر جای میگذارد. فعالیت جریان آب بر خاک و مواد زمینشناختی، مورفولوژی خاص شبکة زهکشی (متغیر 8: تراکم زهکشی، شکل آبراهه، درجة شیب و شکل) و مورفولوژی دامنة تپهها (متغیر 9: زاویه شیب، طول و شکل نیمرخ) را ایجاد میکند. این متغیرهای مورفولوژیک خود بر سیستم جریانی انرژی، مقدار رواناب و رسوبهایی که سرانجام از منطقه 1 تخلیه شدهاند، شدیداً اثر میگذارند (متغیر 10). حجم و نوع مواد رسوبی و تخلیه و ویژگی جریان آب تا حد زیادی، مورفولوژی آبراههها و ماهیت نهشتههای آبرفتی را- که در مناطق 2 و 3 تشکیل میشوند- مشخص میکند (متغیرهای 11 و 12).
متغیرهای سیستم زهکشی |
1. زمان 2. ناهمواری اولیه 3. زمینشناسی (سنگشناسی- ساختمان زمین) 4. اقلیم 5. پوشش گیاهی (نوع و تراکم پوشش گیاهی) 6. ناهمواری یا حجم سیستم در بالای سطح اساس 7. هیدرولوژی (رواناب و مقدار رسوب در واحد سطح در منطقه 1) 8. مورفولوژی دامنة تپهها 10. هیدرولوژی (تخلیه آب و رسوب در مناطق 2 و 3) 11. مورفولوژی آبراههها و دره و ویژگیهای رسوب (در منطقه 2) 12. مورفولوژی سیستم رسوبی و ویژگیهای مواد رسوبی (در منطقه 3) |
جدول 1-1 فقط کنترلکنندههای بخش بالایی جریان را نشان میدهد، اما تغییرات سطح اساسی در بخش پایینی نیز میتواند تأثیر مهمی در سیستم آبرفتی بگذارد (شکل 2-1). پایین رفتن سطح اساسی به تجدید جوانی و فعالیت سیستم زهکشی منجر میشود و در مناطق 1 و 2 تأثیر مهمی گذاشته، باعث افزایش مقدار رسوب و تغییر در ویژگیهای رسوبی در منطقه 3 میشود. چشمانداز پیچیدة منطقه 1 متشکل از تعدادی عناصر شکلی زمین، تقسیمات زهکشی، دامنه تپهها، دشتهای سیلابی و آبراهههاست که واکنش آن نسبت به تغییرات ساده نخواهد بود.
جهت دریافت بانک تست های تالیفی و سوالات کنکور دکتری سال های گذشته
+ پاسخ به شماره 09306406058 پیام دهید.
مورفولوژی منطقه 1 میتواند بسته به محدودة متغیرهای تأثیرگذار در آن متفاوت باشد؛ برای مثال، تغییرات میزان زهکشی (طول آبراههها در هر واحد سطح از حوضه زهکشی) را در نظر بگیرید که یا تابع تغییر مواد زمینشناختی از شیلهای خیلی فرسایشی و سیلتستونها[5] تا سنگهای مقاوم بلورین است، یا تابع در هر یک از این حالتها، میزان زهکشی و تعداد و طول آبراههها کاهش مییابد. شکل 3-1، تغییرپذیری سیستم آبرفتی را تنها تحت تأثیر سه عامل کنترلکننده دوره یا زمان، ناهمواری و اقلیم خلاصه میکند. نمونه 1، حوضة زهکشی جوان با ناهمواری مرتفع در آب و هوایی خشک است و نمونه 2 حوضة زهکشی قدیم با ناهمواری پست در آب و هوای مرطوب است. در هر یک از این دو نمونه، سه عامل کنترلکننده فعالیت دارند که با هم جمع شده، اثری کلی بر جای میگذارند.
نوشتههای تازه
آخرین دیدگاه ها