تاریخ بروزرسانی : 1401/08/13
سرفصل های درس زن در قرآن
نام بسته درسی : درس زن در قرآن
———————————————————————————————
فهرست:
فصل اول – خلقت اولیه زن
خلقت اوليه زن در عهد عتيق
خلقت اوليه زن در عهد جديد
خلقت اوليه زن در قرآن كريم
خلقت زن در قرآن كريم
فلسفه خداوند در خلقت حوا از دنده آدم
فصل دوم :گناه اوليه
گناه اوليه در عهد عتيق
گناه اوليه در عهد جديد
فريب حوا توسط مار خرافه يا واقعيت؟
گناه اوليه در قرآن كريم
تاثير گناه اوليه بر نسل‌هاي بعد
تاثير گناه اوليه بر نسل‌هاي بعد در عهد عتيق
تاثير گناه اوليه بر نسل‌هاي بعد در عهد جديد
تاثير گناه اوليه بر نسل‌هاي بعد واقعيت يا خرافه؟
تاثير گناه اوليه بر نسل‌هاي بعد در قرآن كريم
فصل سوم: سرشت انساني زن
فطرت خداشناسي
فطرت خداشناسي در عهد عتيق
فطرت خداشناسي در عهد جديد
فطرت خداشناسي در قرآن كريم
معرفت خير و شر
معرفت خير و شر در عهد عتيق
معرفت خير و شر در عهد جديد
معرفت خير و شر در قرآن كريم
تكريم الهي
تكريم الهي در عهد عتيق
تكريم الهي در عهد جديد
تكريم الهي در قرآن كريم
حق انتخاب و تعيين سرنوشت
حق انتخاب و تعيين سرنوشت در عهد عتيق
حق انتخاب و تعيين سرنوشت در عهد جديد
حق انتخاب و تعيين سرنوشت در قرآن كريم
فصل چهارم:شخصيت اجتماعي زن
شخصيت اجتماعي زن در عهد عتيق
شخصيت اجتماعي زن در عهد جديد
شخصيت اجتماعي زن در قرآن كريم
قيوميت مرد بر زن
قيومت مرد بر زن در عهد عتيق
قيوميت مرد بر زن در عهد جديد
دايره قيوميت در عهدين
رويكرد تفاسير كتاب مقدس به مسئله قيوميت مرد بر زن
قيوميت مرد بر زن در قرآن كريم
دايره قيوميت در اسلام
آزادي زن در اعتقاد در عهد عتيق
آزادي زن در اعتقاد در عهد جديد
آزادي زن در اعتقاد در قرآن كريم
تعليم و تعلم زن
تعليم و تعلم زن در عهد عتيق
تعليم و تعلم زن در عهد جديد
تعليم و تعلم زن در قرآن كريم
فصل پنجم : مشاركت اجتماعي زنان
امر به معروف
امر به معروف زنان در عهد عتيق
امر به معروف زن در عهد جديد
امر به معروف زن در قرآن كريم
هجرت در راه خدا
هجرت در راه خدا در عهد عتيق
هجرت در راه خدا در عهد جديد
هجرت در راه خدا در قرآن كريم
شهادت در راه خدا
شهادت در راه خدا در عهد عتيق
شهادت در راه خدا در عهد جديد
شهادت در راه خدا در قرآن كريم
كار در جامعه
كار در جامعه در عهد عتيق
كار در جامعه در عهد جديد
كار در جامعه در قرآن كريم
زن و صحنه سياست
زن و صحنه سياست در عهد عتيق
زن و صحنه سياست در قرآن كريم
شهادت و قضاوت زن
شهادت و قضاوت زن در عهد عتيق
شهادت و قضاوت زن در عهد جديد
شهادت و قضاوت زن در قرآن
مشورت با زنان در امور جامعه
مشورت با زنان در امور جامعه در عهد عتيق
مشورت با زنان در امور جامعه در عهد جديد
مشورت با زنان در امور جامعه در قرآن كريم
عقل زنان در قرآن كريم
فصل ششم:نقش زن در تشكيل خانواده
زن و حق ازدواج
زن و حق ازدواج در عهد عتيق
زن و حق ازدواج در عهد جديد
آزادي زن در ازدواج
آزادي زن در ازدواج در عهد عتيق
آزادي زن در ازدواج در عهد جديد
آزادي زن در ازدواج در قرآن كريم
شخصيت زن در مقام همسري
شخصيت زن در مقام همسري در عهد عتيق
شخصيت زن در مقام همسري در عهد جديد
شخصيت زن در مقام همسري در قرآن كريم
معيار انتخاب همسر
معيار انتخاب همسر در عهد عتيق
معيار انتخاب همسر در عهد جديد
معيار انتخاب همسر در قرآن كريم
زن و حق حسن معاشرت
زن و حق حسن معاشرت در عهد عتيق
زن و حق حسن معاشرت در عهد جديد
زن و حق حسن معاشرت در قرآن كريم
زن و حق مهريه
زن و حق مهريه در عهد عتيق
زن و حق مهريه در عهد جديد
زن و حق مهريه در قرآن كريم
شخصيت زن در مقام مادري
احترام به مادر در عهد عتيق
احترام به مادر در عهد جديد
احترام به مادر در قرآن كريم
حدود احترام به مادر در عهدين و قرآن
تكريم زن در جايگاه فرزندي در عهدين و قرآن
فصل هفتم:زن؛ حيا و عفاف در عهدين و قرآن
حجاب
حجاب در عهدين
فصل هشتم:زن و معنويت
اشتراك زن و مرد در امور معنوي
اشتراك در تكاليف و مسئوليت‌ها در عهد عتيق
اشتراك در تكاليف و مسئوليت‌ها در عهد جديد
اشتراك در تكاليف و مسئوليت‌ها
تساوي در راه تكامل انساني، عبوديت و قرب به خدا
تساوي در امكان انتخاب جناح حق و باطل، كفر و ايمان
تساوي معنوي زن و مرد
فصل نهم:قابليت معنوي زنان
قابليت معنوي زنان در عهدين و قرآن كريم
نزول فرشته بر زن
زن و رسيدن به مقام نبوت
رسالت زن و اختلاف قرآن با عهدين
انسان حامل امانت
تكامل معنوي زن
تكامل معنوي زن در عهدين
تكامل معنوي زن در قرآن كريم
شبهه تبعيت زن در ارزش‌ها در قرآن كريم
فصل دهم:تفاوت ها ومشترکات زن ومرد در قران
تفاوتهای طبیعی و جنسیتی زن و مرد
تساوی حقوق زن و مرد از دیدگاه امام خمینی (ره)
مشترکات زن و مرد در قرآن
تساوی در خلقت و ماهیّت انسانی
تکریم به روح نه جنس
تساوی در امکانات طبیعی
تساوی در مسایل اخلاقی و رعایت مقررات
حق مشارکت و استقلال اجتماعی، سیاسی و اعتقادی زنان
اُسوهگی و الگو بودن
شهادت زنان در محاکم قضائی
حق الأرث زن و مرد
دیه زن و مرد جریمه است نه ارزش
همسانی در مالکیت (استقلال اقتصادی زنان و مردان)
همسانی در انتخاب
همسانی در پاداش
همسانی در کیفر
همسانی در مدیریت اجتماعی
قضاوت زن در اسلام
اسلام و مخالف با نگرش مرد سالاری
حجاب یا پوشش زنان
حقّ طلاق یا جدائی اضطراری
تعدّد زوجات
برخورداری مادران از حقوق خانوادگی مساوی با پدران
منابع و مآخذ
بخش هایی از بسته درسی زن در قران
از جمله مباحثي كه لازم است نگرش عميقي در مورد آن صورت گيرد، چگونگي آفرينش زن است. در اين باب حرف و حديث‌هاي فراواني به چشم مي‌خورد. عده‌اي در امر خلقت، براي زن شخصيت مستقلي قائل‌اند و جايگاه رفيعي در نظام خلقت براي آن‌ها در نظر مي‌گيرند، و برخي شخصيت مستقلي براي زن قائل نيستند و خلقت او را طفيلي و تبعي و براي استفاده مردان مي‌دانند. بنابراين، در اين بخش به اين سوال مي‌پردازيم:
آيا زن در آفرينش طفيلي و فرع مرد آفريده شده است يا وجود مستقلي دارد؟ تاثير اين نگرش بر شخصيت زن چگونه است؟
اين موضوع از اين جهت اهميت بيشتري پيدا مي‌كند كه:
الف: نوع نگرش به اين بحث مي‌تواند در شناخت جايگاه زن كمك زيادي نمايد، تا زن شخصيت خود را بشناسد و به خود حقيقي‌اش برگردد، خود را كوچك و حقير نشمارد، و از اين كه دختر آفريده شده است احساس حقارت نكند، خداي حكيم را به سبب اين نوع آفرينش شاكر و سپاس‌گزار باشد؛ و اين كه مردان نيز به خود جرئت ندهند كه به دختران به ديده حقارت بنگرند. وقتي زن خود را شناخت و مردان به مقام والاي او پي بردند، «احسن الخالقين» بودن خداوند بيشتر نمايان مي‌شود.
ديگر نه تنها زن ابزاري در دست اين و آن نخواهد شد، بلكه خود مهم‌ترين عامل در مبارزه با آن فرهنگ منحط مي‌شود و جامعه را متحول خواهد كرد، از اين رو، شناساندن زن به خود و ديگران ضرورت دو چندان مي‌يابد.
ب: ديدگاه نوراني قرآن در اين زمينه يادآوري شده تا غبارهاي نشسته بر دين زدوده و مطالب تحريف شده توسط نااهلان مشخص شود.
براي دست‌يابي به جواب اين سوال مقدمه‌اي را فراهم مي‌آوريم.
مي‌توان در خلقت زن چهار احتمال را مطرح كرد:
الف- خلقت و آفرينش زن و مرد از دو گوهر مستقل و دو مبدأ جداگانه مي‌باشد، زيرا هر كدام داراي آثار و خواص و لوازم مخصوص به خود است. مانند دو گوهر كه از دو معدن جداگانه به دست مي‌آيند و جنس هر كدام غير از جنس ديگري است.
ب: زن و مرد هر دو از يك گوهرند و هيچ امتيازي بين آن‌ها از نظر گوهر وجودي نيست، مگر به واسطه اوصاف و اخلاق اكتسابي…. .
ج: مرد در آفرينش اصل مي‌باشد و از يك گوهر خاص خلق شده، آن‌گاه زن از زوائد مرد به صورت يك فرع آفريده شده است. در اين صورت، زن طفيلي مرد خواهد شد.
د: عكس فرض سوم يعني زن در آفرينش اصل و هدف عالي بوده و از يك گوهر معين آفريده شده، سپس مرد از زوائد زن آفريده شده است. در اين صورت، وجود مرد طفيلي زن خواهد شد.
مبحث ما در مورد خلقت زن در قرآن و عهدين است، بنابراين محوريت اين كتاب‌ها را در بحث‌ها لحاظ شده است و مي‌گوييم كه احتمال اول و چهارم نه شواهد قرآني دارد و نه شاهدي در عهدين، لذا به بررسي دو احتمال ديگر (ب و ج) مي‌پردازيم.
خلقت اوليه زن در عهد عتيق
براي رسيدن به جواب سوال مطرح شده در ابتداي فصل، آيات وارد شده در باب خلقت زن در عهد عتيق را بررسي مي‌كنيم. با بررسي آيات عهد عتيق در باب خلقت زن به اين نتيجه مي رسيم كه كتاب مقدس از ميان احتمالات مطرح شده مهر تاييد را بر احتمال سوم گذاشته است (يعني مرد در خلقت اصل است و زن فرع).
عهد عتيق در باب خلقت زن، دو روايت از آفرينش آدم و حوّا را ذكر كرده است:
يكي از اين دو روايت به صورت كلي از خلقت زن سخن گفته است، اما روايت دوم به طور مفصل به اين موضوع پرداخته است.
الف: «سرانجام خدا فرمود انسان را شبيه خود بسازيم تا بر حيوانات زمين و ماهيان دريا و پرندگان آسمان فرمانروايي كند، پس خدا انسان را شبيه خود آفريد. او انسان را زن و مرد خلق كرد و ايشان را بركت داده فرمود بارور و زياد شويد، زمين را پر سازيد، بر آن تسلط يابيد و بر ماهيان دريا و پرندگان آسمان و همه حيوانات فرمانروايي كنيد.»
ب: «هنگامي كه خداوند آسمان‌ها و زمين را آفريد، هيچ بوته و گياهي بر زمين نروييده بود، زيرا خداوند هنوز باران نباريده بود. همچنين، آدمي نبود كه روي زمين كشت و زرع كند…. آن‌گاه خداوند از خاك زمين، آدم را سرشت، سپس در بيني آدم روح حيات دميده، به او جان بخشيد و آدم موجود زنده‌اي شد…. خداوند آدم را در باغ عدن گذاشت تا در آن كار كند و از آن نگهداري كند و به او گفت كه از همه ميوه‌هاي باغ درختان بخور، بجز ميوه درخت شناخت نيك و بد، زيرا اگر از ميوه آن بخوري، مطمئن باش خواهي مرد. خداوند فرمود: شايسته نيست آدم تنها بماند بايد براي او يار مناسبي به وجود آورم. آن‌گاه، خداوند همه حيوانات و پرندگاني را كه از خاك سرشته بود، نزد آدم آورد تا ببيند آدم چه نام‌هايي بر آن‌ها خواهد گذاشت. بدين ترتيب، تمام حيوانات و پرندگان را نام‌گذاري كرد، اما براي او يار مناسبي يافت نشد.
معرفی رشته مطالعات زنان
آن‌گاه، خداوند آدم را به خوابي عميق فرو برد و يكي از دنده‌هايش را برداشت و جاي آن را با گوشت پر كرد و از آن دنده زني را سرشت و او را پيش آدم آورد، آدم گفت: اين استخواني است از استخوان‌هايم، گوشتي از گوشتم، نام او نساء باشد، چون از انسان گرفته شده است.
مفسران كتاب مقدس به طور جدي از اين گزاره‌هاي كتاب مقدس دفاع نموده‌اند و هرگونه خلل و يا شك و شبهه در آن‌ها را رد نموده‌اند. در تفاسير كتاب مقدس به اين دو روايت خلقت اشاره شده است كه روايت اول به طور سربسته از خلقت زن سخن به ميان آورده، بنابراين براي تبيين، شرح و تفسير آن با كمك روايت دوم سخن خود را محكم و استدلالي بيان مي‌كنند. در اين تفاسير دو نكته مهم به چشم مي‌خورد. نكته اول: اين گزاره‌ی واقعي و به دور از خرافه و نمادين بودن است؛ يعني خلقت زن در ابتدا به همين شكل بدون كم و كاستي كه در كتاب مقدس ذكر شده است، بوده است.
نكته دوم: اين آيات تهديدي براي شخصيت زن محسوب نمي‌شود، زيرا نشان دهنده افضليت مرد بر زن نيست. در واقع، اين آيات در مقام بيان خضوع زن در مقابل مرد است وگرنه در برنامه آفرينش خداوند زن و مرد مساوي هستند.
همچنين، در تفاسير به نكات ريز مسئله خلقت زن پرداخته شده است كه در ادامه بحث تحت عنوان نتيجه بحث به آن‌ها خواهيم پرداخت.
برداشت از بحث
نكته‌هايي كه صريحا در آيات عهد عتيق در باب خلقت زن به آن‌ها اشاره شده و مفسران كتاب مقدس نيز در تفاسير خود به آن‌ها اشاره نموده‌اند:
الف: در روايت اول به طور سربسته از خلقت زن و مرد سخن گفته است، ولي در روايت دوم چگونگي خلقت حوا را بيان كرده است.
ب: خلقت حوا در مرتبه بعد از خلقت آدم صورت گرفته است. در تفاسير دليل مقدم شدن خلقت آدم بر حوا چنين آمده است: خداوند ابتدا آدم را خلق كرد و بعد از آن حوا را تا بيان كند كه سلطنت و حاكميت از آن مرد است، و او را به عنوان سر زن؛ يعني قائد معرفي نموده و حوا را در مرتبه دوم خلق كرد تا در مقابل مرد خاضع باشد.
ج: هنگامي كه آدم خواب بود خداوند دنده‌اي از دنده‌هاي آدم را گرفت و حوا را آفريد. در جواب اين سوال كه خواب آدم چگونه خوابي بود، تفاسير گفته‌اند كه خداوند منتظر نماند تا آدم را به طور طبيعي به خواب رود، بلكه او را به خواب عميقي فرو برد تا دردي را احساس نكند و اين عمليات جراحي را انجام داد. (نكته دومي كه از اين آيات فهميده مي‌شود اين است كه قوام مرد به خودش است، ولي قوام زن به خودش نيست به مرد است).
د: خداوند از روح خود در پيكره آدم دميد و او موجود زنده‌اي شد.
در تفسير آمده است خيلي‌ها فكر مي‌كنند انسان فقط مخلوط خدا نيست، بلكه ابن‌الله و ذريه خداوند است، زيرا حيات خود را مستقيما از نفخه الهي گرفته و اين نفخه توسط خداوند به صورت مباشرتي در بدن انسان دميده شده است و بدين وسيله از ديگر موجودات متمايز و جدا شده است. (در اين تفسير كه بيان شد، خداوند مستقيما روح خود را در بدن «انسان» دميد كه ظاهرا مراد از انسان، دليل راه نيافتن شيطان به آدم همين مسئله «دميدن روح توسط خداوند به صورت مباشرتي در پيكره آدم» بود، ولي چون حوا از اين امتياز برخوردار نبود، شيطان بر او مسلط شد و او را فريب داد.)
خلاصه اين كه، خلقت حوا از آدم، و قوامش به اوست و اين مطلب يعني تاييد احتمال سوم از احتمالات مطرح شده.
خلقت اوليه زن در عهد جديد
آيات عهد جديد نيز آيات عهد عتيق را درباره خلقت حوا از آدم تاييد مي‌كند و مطلبي (به آن نمي‌افزايد. فرق آيات عهد جديد با عهد عتيق در آن است كه عهد جديد به طور اجمال بيان كرده است « زن از مرد خلق شده است» و به چگونگي آن نپرداخته است.
«نخستين مرد از زن به وجود نيامد، بلكه اولين زن از مرد خلق شد. پس زن بايد سر خود را بپوشاند،نشان دهد كه مطيع شوهرش است اين واقعيتي است كه حتي فرشتگان به آن عنايت داشته، به سبب آن شادند.»
«ابتدا آدم خلق شد، سپس حوا. نخست آدم فريفته نشد، بلكه زن وسوسه شد و خطا كرد».
چنان‌چه بيان اين موضوع به طور اجمالي بيان شده است، اما اين كه زن از كدام عضو آدم آفريده شده و خلقت او به چه صورتي تحقق پيدا كرده، ساكت است. تشارلش ماكنتوش در تفسير خود به لازمه آلوده شدن دامن زن به گناه – كه همان خلقت زن از مرد است- اشاره كرده است: «بعد از آن كه زن را مخلوق خداوند ندانسته، در توجيه عصيان حوا آورده‌اند: از آن‌جا كه آدم مولود خداوند است، نفسش از جميع شرارت‌ها محفوظ است و هيچ شري با او ارتباط ندارد و در صراط مستقيم قرار دارد، اما حوا هر چند در ابتدا در پاكي نظير آدم بود، اما چون مولود خداوند نبود در مسير شر قرار گرفت و عصيان ورزيد.»
برداشت از بحث
عينا همان نتايجي كه از آيات عهد عتيق حاصل شد، اين جا نيز وارد است؛ يعني ابتدا آدم خلق شد و پس از او حوا بقيه موارد استخراج شده در باب خلقت از عهد عتيق است.
مأموريت اين فصل به دست آوردن جواب براي اين مسئله بود كه «آيا خلقت زن طفيلي است و مرد در خلقت اصل و زن فرع است؟» كه با توجه به آيات عهدين و تفاسير آن به نتيجه‌اي دست يافتيم، اما برخي براي يافتن جواب در باب مسئله خلقت زن اين آيات را براي استدلال كافي نمي‌دانند و لذا معناي ديگري از آيات ارايه داده‌اند و بر مضامين آيات عهدين در باب خلقت اشكال وارد كرده‌اند.
اشكال بر آيات خلقت
خيلي از يهوديان وقتي ديدند كه اين آيات و اين نحوه خلقت كه نص آيات عهدين است با عقل سازگار نيست و بدتر از آن، به شخصيت زن آسيبي جدي وارد مي‌كند، دست به اعتراض زدند و اعلام كردند كه اين آيات جنبه نمادين و سمبليك دارد و به دور از واقعيت است، بنابراين بايد براي معنا كردن آن نيز نگاهي سمبليك به آن داشت. عده ديگري نيز بر آن شدند كه اين آيات را نوعي دروغ و خرافه و به دور از واقعيت بدانند.
جواب مفسران كتاب مقدس
مفسران در واكنش به اين اشكال ساكت نماندند و در تفاسير خود آورده‌اند:
نمي‌توان اين نظريه «خلقت زن از مرد» را نمادين توصيف كرد، زيرا علاوه بر صريح آيات كتاب مقدس، شروحي كه بر اين آيات وارد شده، همه از واقعي بودن اين جريان صحبت مي‌كنند و هيچ‌گونه اشاره‌اي به نمادين بودن اين آيات ندارند. بله، در اين آيات اموي رموزي نهفته است كه كسي بر آن واقف نيست.
اما قسمت دوم مسئله كه از ابتداي فصل به دنبال جواب آن بوده‌ايم و آن چگونگي تاثير آيات بر شخصيت زن است: آيا آيات خلقت در عهدين، زنان را از نظر شخصيتي در مرتبه مادون مردان قرار مي‌دهد و يا بيان كننده تساوي و يا برتري زنان نسبت به مردان است؟
ثمره آنچه از ظاهر آيات بر مي‌آيد، فرو دست بودن زنان نسبت به مردان است كه ثمره‌اي ناميمون است اين كه گفتيم از ظاهر آيات چنين بر مي‌آيد فهم بسياري از مستشكلين بر اين آيات است كه آنان از اين آيات، نابودي شخصيت زن و توهين به شخصيت ايشان را فهميده‌اند، به همين دليل است كه برخي از اين گروه در صدد توجيه آيات برآمدند و گفتند كه بيان آيات، بياني نمادين است و برخي، از اساس آيات كتاب مقدس را خرافه دانستند. و اين‌ها نيست مگر به خاطر تاثيري كه اين آيات بر مخاطب خود در مورد شخصيت زن گذاشته است.
اما برخي مفسران عقيده دارند كه اين آيات بيانگر افضليت مرد بر زن نيستند، بلكه در نظام آفرينش خداوند زن و مرد مساوي و هم‌مرتبه اند و از آن‌جا كه خلقت آدم بدون حوا خلقتي ناقص بود، لذا خداوند معين و مونسي براي آدم خلق كرد. اما اين كه حوا را مؤخر و بعد از آدم خلق كرد براي بيان خضوع زن در برابر مرد است. خداوند دو جنس را با خصوصيات مختص به خود خلق كرد در حالي كه جنسيت آنان در تعالي‌شان هيچ نقشي نداشت و هيچ جنسي را بر جنس ديگر شرافت نداد.
برای مشاوره اینجا بزنید
 | |
