سرفصل های درس مبانی و اصول برنامه ریزی و طراحی شهری

نام بسته درسی : درس مبانی و اصول برنامه ریزی و طراحی شهری

—————————————————————————————–

فهرست:

فصل اول : مفهوم و تعاریف برنامه ریزی شهری در ایران و جهان

تعریف برنامه ریزی

انواع  برنامه ریزی

برنامه ریزی شهری ، ماهیت و سیر تحول آن

تعریف برنامه ریزی شهری ازدیدگاه اندیشمندان شهرسازی

فرآیند برنامه ریزی شهری

اهداف برنامه ریزی شهری 

پیشینه برنامه ریزی شهری در ایران

فصل دوم : مبانی و اصول جنبش نوشهرسازی

نوشهرسازی چیست؟

توسعه حومه ای و نوشهرسازی

اصول نوشهرسازی

فصل سوم : پیدایش و سیر تحول شهرهای جدید

سابقه شهرهای جدید

شهر و نظریه های اجتماعی

نظریه هایی در باب شهرهای جدید

شهرهای جدید و طرح ریزی نوین

روند شهرهای جدید

فصل چهارم : گونه شناسی و طبقه بندی شهرهای جدید

تقسیم بندی شهرهای جدید

واحد توسعه

شهرهای جدید مهاجرنشین

شهرهای جدید سرریزپذیر

پایتختهای جدید

شهرهای جدید صنعتی

فصل پنجم : تجارب جهانی شهرهای جدید

کشورهای اروپایی

کشورهای اسکاندیناوی

کشورهای آمریکایی

کشورهای سوسیالیستی

کشورهای آسیایی

کشورهای آفریقایی

فصل ششم : برنامه ریزی شهرهای جدید

کلیات مراحل برنامه ریزی

مطالعات انواع طرح ها

شرکت عمران شهرهای جدید

چارچوب مکان یابی شهرهای جدید

چهارچوب برنامه ریزی شهرهای جدید

فصل هفتم : بررسی نظام شهری و شهرهای جدید در ایران

تحولات شهر و شهر نشینی در ایران

انباشتگی جمعیت در شهرهای بزرگ

شهرهای جدید در ایران

تحولات برنامه ریزی طرح های شهری و ناحیه ای ایران

سابقه ایجاد شهرهای جدید در ایران

دلایل ایجاد شهرهای جدید پس از انقلاب اسلامی

بررسی مسائل مربوط به شهرهای جدید پس از انقلاب اسلامی

اهداف عمده شهر های جدید پس از انقلاب اسلامی

الگو و طبقه بندی شهرهای جدید در ایران

شهرهای جدید تهران

ناحیه شهری اصفهان

ناحیه شهری شیراز

شهرهای جدید صنعتی-معدنی

شهرکهای صنعتی

آزمون خود سنجی با پاسخ

منابع این بسته درسی

 بخش هایی از بسته درسی مبانی و اصول برنامه ریزی و طراحی شهری

 فصل اول : مفهوم و تعاریف برنامه ریزی شهری در ایران و جهان

تعریف برنامه ریزی

اصطلاح برنامه ریزی ترجمه ای است از واژه انگلیسی planning   ومعادل های هم ریشه آن در زبانهای اروپایی که از حدود نیم قرن پیش با تاسیس سازمان برنامه 2به جای اصل چهار ترومن وارد زبان فارسی شده است.با اینکه این اشکال زبان شناختی در ترجمه دو واژه  خارجی planning و programming  تاکنون از دید زبانشناسان و حتی فرهنگستان زبان فارسی به دور مانده متخصصان رشته های مختلف متناسب با سلیقه خود واژه برنامه ریزی را معادل هر دو اصطلاح خارجی به کار می برند. در شرایط امروزی می توان گفت نوعی تفاوت مفهومی میان دو واژه برنامه وبرنامه ریزی مانند زبانهای اروپایی هر چند قراردادی به وجود آمده است.در منابع شهر سازی و درس مبانی و اصول برنامه ریزی و طراحی شهری نیز هر جا از برنامه ریزی شهری سخن رفته مراد همان urban planning بوده است که البته این توافق قرار دادی موجب رفع آشفتگی کلامی در زبان فارسی نشده است.چرا که از کلمه plan علاوه بر برنامه مفهوم طرح نیز استنباط میشود.

اصولا ریشه های تاریخی برنامه ریزی به وظایف عمومی دولت ها و تحمیل و توجیه دخالت آنها در امور سیاسی – نظامی و اقتصادی کشور به گذشته های بسیار دور باز می گردد اما برنامه ریزی به مفهوم امروزی خود به عنوان یک دانش کاربردی برای سازماندهی  حیات اجتماعی در اواخر قرن نوزدهم تحت اندیشه هاوارد در غرب پدید آمد و در سراسر قرن بیستم در ابعاد و صور مختلف بسط و تحول یافت .در تعریفی از برنامه ریزی میتوان آن را فرایند ذهنی و عملی مجموعه ای از تصمیم گیریهای سنجیده ای دانست که بر اساس قیودات کمی -کیفی- زمانی و مکانی شیوه دخالت انسان را در موضوعی مشخص بیان می کند.

در صورتی كه بخواهیم تعریفی كلی از برنامه‌ریزی داشته باشیم, می‌بایستی برنامه‌ریزی را عبارت از كوششی در جهت انتخاب بهترین برنامه‌ها در جهت رسیدن به هدف‌های مشخص بدانیم كه ممكن است این كوشش‌ها و برنامه‌ها, تا مرحله‌ی نهایی هدف نیز پیش نرود, بلكه گام‌هایی در جهت رسیدن به آن باشد. برنامه‌ریزی به معنای اندیشیدن و تنظیم پیشاپیش امور, قبل از بروز وقایع و رویدادهاست تا در اموری همچون بهداشت, سلامت, رفاه, آسایش و خوشبختی افراد جامعه, نتایج مطلوبی بدست آید. بدیهی است, با برنامه‌ریزی دقیق می‌توانیم اشتباهات گذشته را جبران كنیم و نسبت به آینده هوشیارتر عمل كنیم.

در درس مبانی و اصول برنامه ریزی و طراحی شهری به گفته چادویك برنامه‌ریزی یك سیستم كلی ذهنی است. با ایجاد یك سیستم ذهنی مستقل اما منطبق بر سیستم دنیای واقعی, ابتدا پدیده تحول را شناخته, سپس آن را پیش‌بینی كرده و بالاخره آن را ارزیابی می‌كنیم, هدف بهینه كردن سیستم دنیای واقعی از طریق بهینه‌ نمودن سیستم ذهنی می‌باشد.. همچنین برنامه‌ریزی را می‌توان به صورت دیگری تعریف كرد و آن عبارت است از: كوشش‌های اندیشمندانه‌ی آدمی برای یافتن راه‌هایی كه به اتخاذ بهترین تصمیمات برای تامین رفاه و ایجاد ترقی او منجر می‌شود. با این تعریف سه سوال مطرح می‌گردد:

🔰 منظور از اندیشمندانه چیست؟

🔰 راه‌های اتخاذ بهترین تصمیمات كدام است؟

🔰 مراد از تامین رفاه و ایجاد ترقی چیست؟

برای پاسخگویی به سوالات فوق, از برنامه‌ریزی تعریف دیگری نیز می‌توان كرد. بنابر این تعریف كه از اجزای متشكل آن منتج می‌گردد, برنامه‌ریزی یعنی:

🔰 بررسی, برآورد و تخمین نیازها

🔰 بررسی, برآورد و تخمین امكانات

🔰 بررسی, برآورد و تخمین بهترین راه استفاده از امكانات برای برآوردن نیازها

طبیعی است كه در هر مرحله, این تخمین‌ها بایستی واجد دقت, عدد و رقم باشد. در این تعریف از برنامه‌ریزی, مسلم است كه نخستین قدم جمع‌آوری آمار و اطلاعات است كه البته بایستی با شیوه‌ای نظام یافته صورت پذیرفته باشد و بر اساس گرایش‌های گذشته, حال و آینده استوار باشد. دومین قدم, تجزیه و تحلیل اطلاعات بدست آمده است كه آن هم بایستی با شیوه‌ای علمی و منظم صورت گیرد و در حقیقت از یك نوع غربال علمی بگذرد. سومین قدم, ارزشیابی یا به اصطلاح سبك و سنگین كردن آنها است كه نكات مثبت و منفی در جهت رسیدن به هدف‌ها مشخص می‌گردد. گام چهارم, در جهت تعیین اولویت‌ها است. یعنی برنامه‌ریز بایستی, از عوامل مختلف كه در متغیرهای مختلف برای رسیدن به هدف‌های برنامه وضع شده, به انتخاب بهترین‌ها بپردازد. برنامه‌ریز بایستی مشخص كند كه از نظر زمان و امكانات در جهت برآوردن نیازها و رسیدن به هدف‌ها به بهترین صورت پرداختن به كدام عامل مقدم و مرجح است. مرحله آخر نیز, اجرای برنامه است كه با توجه به زمان‌بندی و برآورد امكانات و وسائل, اجرای برنامه صورت می‌گیرد

انواع برنامه‌ریزی

انواع برنامه‌ریزی از نظر سطح اجرا

برنامه‌ریزی از دیدگاه مسائل اجتماعی و اقتصادی, به منظور ارتقاء سطوح مختلف زندگی جامعه, می‌توان به چند نوع تقسیم نمود:

الف- برنامه‌ریزی كلی (كلان)

این برنامه‌ریزی, بیشتر به منظور رسیدن به هدف‌های كلی و عمومی اقتصادی و اجتماعی انجام می‌گیرد. مثلاً, برنامه‌ریزی در زمینه‌ی ارتقاء رشد اقتصادی یا صادرات و مبادلات بازرگانی یك كشور را, می‌توان یك برنامه‌ریزی كلی دانست.

ب- برنامه‌ریزی بخشی

این نوع برنامه‌ریزی, بیشتر در بخش‌های مختلف تولیدی و اجتماعی صورت می‌گیرد. مانند: برنامه‌ریزی در بهداشت, ساختمان, كشاورزی, مخابرات و مانند آن.

ج- برنامه‌ریزی در سطح طرح (خرد)

این برنامه‌ریزی در طرح‌ها و پروژه‌های داخل بخش صورت می‌گیرد. مانند: برنامه‌ریزی توسعه‌ی كلینیك در داخل بخش بهداشت, برنامه‌ریزی توسعه‌ی مدارس ابتدایی در بخش آموزشی, یا ارتقاء سطح تولید گندم در بخش كشاورزی.

تقسیم‌بندی‌های دیگری نیز برنامه‌ریزی شده است كه از اهم آنها می‌توان به موارد ذیل اشاره نمود:

الف- برنامه‌ریزی ملی

در برنامه‌ریزی ملی, برنامه‌ها و سیاست‌های توسعه‌ی اقتصادی و اجتماعی یك كشور و نحوه‌ی اجرای آن مشخص می‌گردد. برنامه‌ریزی ملی یا كشوری, هر چند سال یكبار (معمولاً هر 5 سال) برای كل كشور انجام گرفته و شامل كلیه‌ی سطوح برنامه‌ریزی كلی, برنامه‌ریزی بخشی و برنامه‌ریزی طرح‌ها می‌گردد.

ب- برنامه‌ریزی منطقه‌ای

در برنامه‌ریزی منطقه‌ای, سیاست‌های توسعه‌ی اقتصادی و اجتماعی یك منطقه (جزئی از كشور), یا چند منطقه و یا كل كشور در قالب چند منطقه, انجام می‌گیرد.

ج- برنامه‌ریزی شهری

در این نوع برنامه‌ریزی با توجه به اقتصاد و عملكرد عوامل شهر, نحوه‌ی استفاده از اراضی شهر, محله‌بندی مسكن, ترافیك, فضای سبز و غیره, در رابطه با جمعیت و فونكسیون شهر مورد بررسی قرار می‌گیرند.

د- برنامه‌ریزی روستایی

در این برنامه‌ریزی به مسائل و مشكلات روستاها پرداخته شده و مسائلی از قبیل تولید و عرضه‌ی محصولات كشاورزی و دسترسی روستاها به سرویس‌های اجتماعی (كلینیك, مسجد, مدرسه, حمام و مسكن) مورد بررسی قرار می‌گیرند.

انواع برنامه‌ریزی از نظر مدت اجرا

از مهمترین انواع برنامه‌ریزی در درس مبانی و اصول برنامه ریزی و طراحی شهری , یكی برنامه‌ریزی مفید و دیگری برنامه‌ریزی انعطاف‌پذیر است. در آغاز رواج برنامه‌ریزی, كه عمر آن را به شكل كنونی نباید بیش از 70 سال دانست, تصور می‌شد كه می‌توان برنامه‌ای معین را برای مدتی معلوم طرح كرد و تا پایان دوره‌ی برنامه, به تمام نكات آن مقید بود. اما تجارب متعدد نشان داد كه چه در عرصه‌ی برنامه‌ریزی‌های اقتصادی و اجتماعی و چه در برنامه‌ریزی‌های كالبدی, به حكم پویایی روابط حاكم بر جوامع, مقید بودن به برنامه‌ای ثابت مشكلاتی را به همراه خواهد داشت كه شاید از بی‌برنامگی نیز بدتر باشد.

برای مشاوره اینجا بزنید