تاریخ بروزرسانی : 1402/01/20
نام بسته درسی: سرفصل های درس متون فقه جزائی
———————————————————————————
فهرست:
دادرسی
شرایط قاضی
چگونگی صدور حکم
خواهان و خوانده
شرایط دعوا
گواه
حدود
دزدی
محاربه
ارتداد
قصاص
دیه ها
عاقله
کفاره
—————————————————————————–
القَضَاءُ و أهَمِیَّتُهُ
القَضَاءُ الحُکمُ بَینَ النَّاسِ وَ هُوَ وَاجِبٌ کَفَایهً فِی حَقِّ الصَّالِحِینَ لَهُ، إلّا أنَّه مَعَ حُضُورِ الإمَامِ وَظِیفَهُ الإمامِ عَلَیهِ السَّلامُ أو نَائبِهِ.
دادرسی و اهمیت آن
داوری و قضاوت همان حکم راندن (به هنگام اختلاف) در میان مردمان است که برای صالحان و شایستگان احراز آن واجب کفایی است ولی در روزگار حضور امام معصوم منصب امام (ع) یا جانشین ایشان است.
بنابراین نصب قاضی بر امام (ع) لازم است تا قضاوت را به پای دارد.
وَفِی الغَیبَهِ یَنفُذُ قَضَاءُ الفَقِیهِ الجَامِعِ لِشَرائطِ الإفتَاءِ.
فَمَن عَدَلَ عَنهُ إلی قُضَاهِ الجَورِ کَانَ عَاصِیاً فَاسِقاً.
لِأنَّ ذَلکَ کَبِیرَهٌ عِندَنَا؛ فَفِی مَقبُولَهِ عُمَرَ بنِ حَنظَلَهَ: مَن تَحَاکَم إلی طَاغُوتٍ فَحَکَمَ لَهُ فَإنَّمَا یَأخُذُ سُحتاً وَ إن کَانَ حَقُّهُ ثَابِتاً، لِأنَّأخذَهُ بِحُکمِ الطَّاغُوتِ، وَ قَدْ أمَرَ اللهُ أنْ یُکفَرَ بِهِ.»
و در روزگار غیبت ایشان باید فقیه و مجتهدی را به قضاوت برگزید که همه شرایط صدور فتوا را داشته باشد.
و هر کس از قضاوت ایشان در گذرد و داوری به نزد قاضیان ستمکار (یا منصوب از سوی ستمکاران) برد (از فرمان شریعت) سرپیچیده و فاسق است.
زیرا این کار (یعنی داوری بردن به نزد ستمکاران) در نزد ما از گناهان کبیره است (و مرتکب کبیره فاسق)، چندان که در روایت مقبوله عمر بن حنظله آمده است کسی که داوری به نزد طاغیان و سرکشان برد و به نفع او حکم شود مال نامشروعی ستانده، گرچه آن مال حق انکارناشدنی او باشد. زیرا وی (حق خود را) به حکم طاغوت گرفته حال آنکه خداوند فرمان داده که طاغوت انکار شود.
شُرُوطُ القَاضِی:
شرایط قاضی
🔍 کمال (یعنی کامل بودن که در اینجا) با بلوغ، عقل و پاکی ولادت (یعنی حلالزادگی است.)
🔍 عدالت که شرط ایمان (یعنی شیعه دوازده امامی بودن) نیز در همین شرط داخل است.
🔍 شایستگی و اهلیت فتوی
ُرُوطُ القَاضِی:
🟩الکَمَالُ بِالبُلُوغِ وَ العَقلِ وَ طَهَارَهِ المُولَدِ.
🟩العَدَالَهُ وَ یَدخُلُ فِیهَا الأیمانُ
🟩أهْلِیَّهُ الإفْتَاءِ.
🟩الذُّکُورَهُ
🟩الکِتَابَهُ لِعُسرِ الضَّبطِ بِدُونِهَا لِغَیرِ النّبیِّ (ص)
🟩البَصَرُ لِإفْتِقَارِهِ إلَی التَّمِییزِ بَینَ الخُصُومِ
شرایط قاضی
🔴 کمال (یعنی کامل بودن که در اینجا) با بلوغ، عقل و پاکی ولادت (یعنی حلالزادگی است.)
🔴 عدالت که شرط ایمان (یعنی شیعه دوازده امامی بودن) نیز در همین شرط داخل است.
🔴 شایستگی و اهلیت فتوی
🔴 مرد بودن
🔴 باسواد بودن زیرا بدون سواد به خاطر سپردن و نگهداری (حقایق امور) بر غیر پیامبر (ص) بسیار مشکل است.
🔴 بینایی زیرا قاضی نیاز به تشخیص شاکی و متشاکی دارد.
کَیْفِیَّهُ الحُکْمِ
المُدَّعِی وَ المُنکِرُ
المُدَّعِی هُوَ الَّذِی یُترَکَ لَوْ تَرَکَ الخُصُومَهَ.
وَ قِیلَ: هُوَ مَنْ یُخَالِفُ قَولُهُ الأصْلَ أوِ الظَّاهِرَ.
وَ المُنْکِرُ مُقَابِلَهُ فِی الجَمیعِ.
چگونگی صدور حکم
خواهان و خوانده:
مدّعی یا خواهان همان کسی است که اگر دست از دعوا بدارد، رها میشود و با او کاری ندارند.
(در تعریف دیگری برای مدّعی یا خواهان) گفته شده: (مدّعی) کسی است که گفتار او مخالف اصل یا ظاهر باشد.
و منکِر (کسی است که) در همه تعاریف در برابر اوست.
(توضیح عبارت بالا این است که اگر در تعریف نخست گفته شد مدّعی کسی است که اگر دعوا را رها کند رها میشود، در برابر این معنا منکر یا خوانده کسی است که اگر دعوا را رها کند او را رها نمیکنند و اگر مدّعی آن کس بدانیم که گفته او مخالف اصل یا ظاهر است، منکر یا خوانده کسی است که گفته او موافق اصل یا ظاهر باشد)
وَلا یَخْتَلِفُ مُوجَبُهَا غَالِباً، کَمَا إذَا طَالَبَ زَیْدٌ عَمْراً بِدَینٍ فِی ذِمَّتِهِ أو عَیْنٍ فِی یَدِهِ فَأنْکَرَ.
فَزَیْدٌ لَوْ سَکَتَ تُرِکَ.
وَیُخَالِفُ قَوْلُهُ الأصْلَ، لِأصَالَهِ بَراءَهِ ذِمه عَمْرُوٍ مِنَ الدَّینِ، وَ عَدَمِ تَعَلُّقِ حَقِّ زَیْدٍ بِالْعَینِ.
وَ یُخَالِفُ قَولُهُ الظَّاهِرَ مِنْ بَرَاءَهِ عَمْرُوٍ.
وَ عَمْروٌ لا یُترَکُ.
وَ یُوَافِقُ قَوْلُهُ الظَّاهِرَ مِنْ بَرَاءَهِ عَمْرُوٍ.
وَ عَمْروٌ لا یُترَکُ.
وَ یُوَافِقُ قَولُهُ الأصْلَ وَ الظَّاهِرَ.
فَهُوَ مُدَّعَی عَلَیهِ وَ زَیْدٌ مَدَّعٍ عَلَی الْجَمِیعِ.
نوشتههای تازه
آخرین دیدگاه ها