سرفصل های درس نظریه ها و اندیشه های مطرح در برنامه ریزی و طراحی شهری

نام بسته درسی : درس نظریه ها و اندیشه های مطرح در برنامه ریزی و طراحی شهری

—————————————————————————————————–

فهرست:

فصل اول : نظریه های مطرح در شهرسازی

مکتب آرمان گرايي

مکتب اصلاح گرايي

مکتب شيکاگو

مکتب مدرنیسم

مکتب فرامدرنیسم

مکتب فرهنگ گرايي

مکتب طبیعت گرايي

مکتب فلسفه گرایی

مکتب فن گرايي

مکتب آمایش انسانی

نظريه توسعه پايدار

نظريه باغشهر

نظريه شهرکهاي اقماري

نظريه واحدهاي همسايگي

نظريه هايي در باب شهرهاي جديد

نظريه شهر مجازي

فصل دوم : آشنایی با اندیشمندان مطرح شهرسازی

سن سيمون

رابرت اوئن

شارل فوريه

اتين كابه

ويكتور كونسيدران

ژرژ اوژن اوسمان

پي ير ژوزف پرودون

ژان باپتيست گودن

بنيامين وارد ريچاردسون

جان راسكين

ويليام موريس

فردريش انگلس

كارل ماركس

والتر گروپيوس

اتو واگنر

توني گارنيه

لوكوربوزيه

ابنيزر هاوارد

ريمون آنوين

فرنك لويد رايت

اوژن هنارد

لوچيو كوستا

انيس اگزاناكيس

پتريك گديس

هندريك برلاگه

مارسل پوئت

لوئيس مامفورد

جين جيكوبز

کوين لينچ

لئونارد دوهل

جورج زيمل

اسوالد اشپنگلر

رابرت ازرا پارك

ارنست برگس

كريستوفر الكساندر

ادموند بيكن

فصل سوم : نظریات ساخت و توسعه‌ی شهر

دواير متحد المرکز

مدل قطاعي

مدل ستاره‌اي

مدل چند هسته‌اي

ساخت عمومي شهر

ساخت طبيعي شهر

مدل خطي (کريدوري يا نواري)

تلفيق و ترکيب دو نظريه : «نظريه پترمن»

ساخت منطقه واحدهاي مسکوني

ساخت اکولوژيک شهر با بررسي هاي آماري

نظريه موريس دوي

نظريه اقماري

طرح گسترده (شطرنجي)

مدل کهکشاني (گسترده هسته‌اي)

مکمل مدل کهکشاني

مدل حلقه‌اي

مدل متمرکز

شبکه محوري باروک

واحدهاي خوديار (همسايگي)

فصل چهارم : مسکن

تعريف مسکن

پيشينه آسمان خراشها

روشهاي برآورد نياز مسکن

روند برنامه‌ريزي مسکن

عوامل و اجزاي موثر بر مسکن

قوانين مرتبط با زمين پس از انقلاب

انواع اراضي شهري

شاخص کيفيت مسکن مناسب در محلات شهري

مسکن در برنامه‌هاي توسعه

نهادهاي فعال در زمينه آمار مسکن

فصل پنجم : برنامه ریزی حمل و نقل و تاسیسات زیربنایی

پيش بيني ميزان هزينه ها و چگونگي سرمايه گذاري

برنامه ريزي پدافند

مطالعات طراحي

برنامه ريزي مديريت شهر جديد

فصل ششم : حمل و نقل

شبکه ارتباطي شهرهاي ايران در گذشته

سلسله مراتب شبکه ها

انواع راه های برون شهری

اجزای سیستم مدیریت حمل و نقل درون شهری و جایگاه قانونی آن

قوس در تقاطع ها

انواع راه

آزمون خود سنجی

منابع این بسته درسی

 بخش هایی از بسته درسی : درس نظریه ها و اندیشه های مطرح در برنامه ریزی و طراحی شهری

 فصل اول : نظریه های مطرح در شهرسازی

تحولات اقتصادی – اجتماعی قرون هجدهم و نوزهم،کلان شهرها،شهر- ناحیه ها و مجتمع های عظیم را به وجود آورد. در این زمان با گسترش شاهراه ها،اختراعها ،‌تمرکز صنایع ،مهاجرتهای روستایی، تراکم جمعیت و آلودگی ، دگرگونیهای اساسی در ساختار و بافت شهرها به وجود آمد؛بدین ترتیب نظمی که در دوره های پیش حاکم بود از بین رفت و عملکرد شهر دگرگون و انقلاب صنعتی بر شهر مسلط شد. در ا ین زمان و همچنین پس از قرن بیستم نظریه های متعدد شهری  و طرحها و الگوهای مختلفی برای ساماندهی فضایی شهرها به خصوص شهرهای بزرگ ارائه می شود . تمام این نظریه ها بر بی نظمی و آشفتگی شهر صنعتی تاکید و نوعی آمایش شهر صنعتی را پیشنهاد می کنند. از جمله این نظریه ها و مکاتب ،‌می توان به مکاتب آرمان گرایی و ا صلاح گرایی در پیش از قرن بیستم و مکاتب فرهنگ گرایی، شیکاگو ،‌طبیعت گرایی ، فن گرایی و فلسفه گرایی در قرن بیستم اشاره کرد.

✅ مکتب آرمان گرایی

مکتب آرمان گرایی، بر بهره گیری از روش شناسی کل نگر و اندیشه سیاسی – ایدئولوژیک برای نقد جوامع صنعتی تاکید می کند و نیز ا یجاد نوعی اجتماعهای جدید همانند فالانستر و دهکده های تعاونی را پیشنهاد می نماید . این مکتب ،شهرهای آرمانی را انتخاب انسان د ربرابر جوامع صنعتی می داند؛زیرا این شهرها را مستقل از جوامع صنعتی و بر اساس عدالت اجتماعی،محدودیت بخش خصوصی و دگرگونی محیط کالبدی – اجتماعی بیان می کند . مبانی نظری این مکتب یافتن راه حل مشکلات شهرهای بزرگ در خارج از این شهرهاست که به ایجاد نوعی اجتماعها یا شهرهای جدید منجر می شود. در این مکتب انسان به صورت یک عنصر بیولوژیک مطرح است . مشخصه های این مکتب عبارتنداز :‌ بهداشت و ناحیه بندی بر حسب عملکرد شهر ،وجود نظم،الگوسازی همراه با تناسب طراحی شکل شهر و با انسجام اجتماعی، استاندارد مسکن ،نیاز به اقتدار سیاسی، شهر به مثابه ابزار تولید، اشتغال، حد متناسب جمعیت، موقعیت مناسب و ا مکان برخورداری از محیط طبیعی . بدین ترتیب ایده اولیه نوعی شهرهای جدید برای منافع اجتماعی – اقتصادی  افراد بشر مطرح می شود .نمونه ای از این تفکرات که به صورت دهکده های تعاونی و فالانستر است در امریکا وانگلیس در قرن نوزدهم طراحی شد ولی در عمل با موفقیت روبه رو نشد . رابرت آون ،شارل فوریه ، پیر ژوزف پرودن ، ویکتور کونسیدران ،‌بنجامین وارد ریچارد سون و هانری دوسن سیمون از بزرگان این مکتب هستند.

✅ مکتب اصلاح گرایی

مکتب اصلاح گرایی با تاکید بر جنبه های فن شناختی، معتقد به یافتن راه حل هایی برای رفع مشکلات شهری در چهارچوب جوامع صنعتی است . در این مکتب عقیده بر آن است که بهسازی و ساماندهی محیط شهری باید از درون همین جوامع صورت پذیرد؛ بنابراین  بر اصلاح تنگناها و عوارض نظام اجتماعی موجود، بدون نفی کلیت آن تاکید می کند . اصلاح گرایان،زمین را ثروت شهر و حومه می دانند که باید برای زراعت و ا شتغالات زراعی از آن استفاده شود. ویلیام موریس و جان راسکین از بزرگان این مکتب اند .

✅ مکتب شیکاگو

مکتب  شیکاگو،بین سالها 1883،1893 رشد کرد . پیروان آن بی نظمی جامعه صنعتی در اروپا را ناشی از کم بودن زمین در شهر می دانند؛بدین ترتیب الگوی روستا-شهر را برای حل مشکلات شهری ارائه می دهند و توجه به طبیعت را نیز در سطح وسیعی مطرح می کنند . در این مکتب توجه به اکولوژی یا محیط طبیعی ویژه ای دارد؛ به طوری که محیط انسانی در دل آن مطرح می شود.

این مکتب از داروینیسم اجتماعی ،در زمینه عامل رقابت میان شرکتها،بنگاههای تجاری و خانواده ها برای دستیابی به نقاط مطلوب شهر بهره می برد و علم اقتصاد را فقط اصل مسلم انسان برای بهره گیری بیشتر و با کوشش کمتر می داند و برای تحقق این هدف معتقد به عدم دخالت دولت در امور اقتصادی،‌نفع فردی و اجتماعی و اهمیت صنعت است و نیز صنعت را منشأ ثروت می داند.

مکتب شیکاگو در علوم معماری و جامعه شناسی شهری مطرح است.ویلیام لوبارن جنی از بنیانگذاران مکتب معماری شیکاگو و نیز ارنست برگس و رابرت ازرا پارک از بنیان گذاران مکتب جامعه شناسی شهری شیکاگو هستند . در همین زمان نظریه باغشهرها بیان می شود و هاورد از این مکتب بهره بسیاری می برد.

گفتنی است پیش از قرن بیستم،نگاه به شهر در حیطه علوم مختلف و اندیشمندان گوناگون از جمله مورخین، اقتصاددانان، فلاسفه ،جامعه شناسان و جغرافیدانان بود ،اما در قرن بیستم و به ویژه از 1910 تا 1970 نگاه به شهر و به خصوص ساخت آن درتیول معماران قرار می گیرد و موضوع شهر برعکس گذشته غیر سیاسی می شود.

✅ مکتب مدرنیسم

مکتب مدرنیسم در اوایل قرن بیستم به وجود آمد. تونی گارنیز،والتر گروپیوس،لو کوربوزیه،استروملین ،‌میس وان در روهه،الوار آلتو و اود از بزرگان این مکتب هستند . این مکتب بر به کارگیری هنرهای تجسمی و معماری یا هنر و فن استوار است؛بدین ترتیب این گروه،« مکتب مدرنیسم» را به وجود آوردند . این گروه در سال 1928 به علت نظرهای مشابه در کشورهای مختلف ،«کنگره سیام» یا کنگره بین المللی معماران مدرن را تشکیل و در سال 1933 بیانیه  خود را با عنوان « منشور آتن»  که جمع بندی نظریه های آنان در قالب فن و هنرهای تجسمی در مسائل شهری است انتشار دادند .

این مکتب به شهر حول محور مدرنیسم و قطع با گذشته و تاریخ و زمان نگاه می کند و فقط و فقط به مسائل معماری می پردازد. انسان در این مکتب عنصری بیولوژیک و دارای عملکرد های« سکونت ،کار،رفت وآمد واوقات فراغت» در یک ناحیه خاص است . در مکتب مدرنیسم ،موقعیت،مکان ،فرهنگ و سنت جایگاهی ندارد. مدرنیست ها معتقدند باید از شهرهای قدیمی تمرکز زدایی شود؛ بنابرین شهر کم تراکم در نواحی خاص را پیشنهاد می کنند . آنان الگوهای «شهر –پارک » ،«شهر –شیئی» «شهر –عمودی» ،«عملکردگرایی » و «تولید ا نبوه » را در شهر ابراز می دارند . این گروه معتقدند زمین باید از هر کاربردی آزاد شود و شهر در فضای سبز به شکل عمودی ایجاد شود. در این مکتب به روابط اجتماعی در مقوله فراغت نگریسته می شود.

✅ مکتب فرامدرنیسم

برنامه ریزان شهری نخستین کسانی بودند که مکتب مدرنیسم را مورد انتقاد قرا ردادند . آنان در رویارویی با چهارچوب نظری مدرنیسم ( مسکن ،کار ،‌رفت وآمد و ا وقات فراغت ) ، مطالعات شهری را مطرح  و شهرها را در قالب مفاهیمی چون خوشه های شهری،جابه جایی جمعیت و مسکن بررسی کردند . به دنبال این  انتقادها ، و ان آیک  نیز با طرح مباحث مردم شناسی و طرحی شهری و معماری از این مکتب به دلیل یکنواختی و بی هویتی کالبدی آن انتقاد کرد . در طرحهای دیگر این گروه ، بر توپوگرافی و احیای بافتهای موجود شهرها تاکیدی خاص شده است؛ بدین ترتیب مکتب فرامدرنیسم پا به عرصه وجود گذاشت .

در دهه های 1960 و 1970 مکاتبی مانند پدیدار شناسی ،ساخت گرایی، نشانه شناسی و نوخردگرایی پا گرفت. زمینه فکری بسیاری از این مکاتب ،مدلهای فلسفی مردم شناسی و زبان شناسی مارتین هایدگر و کلود لوی اشتراوس بود. این مکاتب بیشترین انتقادها را بر مدرنیسم کردند. بزرگ ترین نقاد مکاتب مدرنیسم چارلز جنکس است . وی درکتاب زبان معماری فرامدرن با انتقادهای بسیاری، ساعت 2:32 بعداز ظهر روز 15ژوئیه 1972 را که در آن، گتوی پروییت ایگو در سنت لوییز توسط مقامات شهر ،بدون تشریفات با دینامیت منفجر شد،زمان مدرنیسم اعلام می کند .

جنکس،مدرنیسم  را به دلیل تک ظرفیتی و تهی بودن از سطوح معنایی یا مفاهیم ماورای طبیعی سرزش می کرد. وی به جای مدرنیسم ،‌ترکیبی از عناصر جدید و سنتی را با مفاهیم هنر بومی و هنر متعالی در ساخت و سازهای شهر پیشنهاد می کند .

نوخردگرایان و به خصوص برادران کرایر در دهه های 1960 و 1970 از مکتب مدرنیسم به دلیل نابودی بافت تاریخی شهرهای اروپایی انتقاد می کردند . این جنبش برای حفاظت کالبدی و اجتماعی مراکز تاریخی شهرها ،استفاده از فضای شهرها را مهم ترین عنصر سازمان دهنده آنها می داند و برای رسیدن به این هدف تاکید بر مطالعات ریخت شناسی و گونه شناسی را در طراحی بازسازی سنتی خیابانها ،میدانها و محلات پیشنهاد می کند .

در حقیقت واژه پست مدرن د ردهه های 1950 و 1960 برای مشخص کردن گرایشهی ادبی جدید به کار می رفت . این مکتب کوشید خود را از آثار ادبی دوره جدید متمایز سازد . در دهه 1970 پست مدرن به شعاری با بار عاطفی و لحن سیاسی صریح بدل شد و پیروان آن در دو جبهه از این واژه استفاده کردند . در یک طرف نومحافظه کاران بودند که می خواستند خود را از شر محتویات به اصطلاح مخرف «فرهنگ بیگانه و مخاصم» برهانند و به سنتهای بازیافته رو آورند و در طرف دیگر برخی از منتقدان رشد اقتصادی بودند که در نظر ایشان ساختمان نوین معماری مدرن،مظهر نابودی و برخاسته از مدرنیزاسیون (نوگرایی) بود.

بدین ترتیب از معماری مدرنیسم به دلایلی چون تبدیل شهرها به قوطی کبریتی بی روح و بدون ارتباط با محیط، وجود برجهای اداری،فر وشگاههای بزرگ و غول آسا ، بناهای پرهیبت دانشگاهها و مراکز کنفرانس ،‌وجود ساختمانهای بساز و بفروش ،انسان ستیزی و نبود مدنیت در شهرکهای اقماری،تولید انبوه خانه های شبه سنگ با بالهای شیبدار و سرانجام احداث خیابانهای جدید که بافت سنتی شهرها را از بین می برند انتقاد شد.

برای مشاوره اینجا بزنید