سرفصل های درس رشد جسمانی و حرکتی

نام بسته درسی: درس رشد جسمانی و حرکتی

—————————————

فهرست:

فصل اول

دیدگاه رشد                                                                                                                                

واژه­ شناسی در رشد حرکتی                                                                                                                           

پیر شدن یا فرایند افزایش سن                                                                                                                        

واژه­ های روش­شناسی تحقیق                                                                                                                         

دیدگاه ­های نظری                                                                                                                                       

دیدگاه­ های زیستی در برابر دیدگاه­ های روان­شناختی                                                                                              

مسائل معاصر                                                                                                                                          

طبیعت در برابر تربیت                                                                                                                                

فصل دوم : نمو جسمی، بالیدگی و فرایند افزایش سن                                                                                        

سنجش نمو و بالیدگی                                                                                                                                

منحنی نمو                                                                                                                                             

رشد رویانی                                                                                                                                            

ر شد جنینی                                                                                                                                            

نمو عمومی بدن                                                                                                                                       

دستگاه اسکلتی                                                                                                                                        

دستگاه عضلانی                                                                                                                                       

دستگاه عصبی                                                                                                                                          

فصل سوم : رفتار حرکتی اولیه                                                                                                                     

حرکات تصادفی و رفلکس­های دوره طفولیت                                                                                                    

عقاید و نظریه­ ها درباره نقش رفلکس­ها                                                                                                             

نظریه ­ها در خصوص حرکات پایه دسترسی و چنگ زدن                                                                                      

محیط­های محروم                                                                                                                                    

تمرین و پربارسازی                                                                                                                                   

تجزیه و تحلیل مطالعات مربوط به دوره­ های حساس                                                                                            

فصل چهارم : رفتار حرکتی در دوران کودکی                                                                                                  

قوانین حرکت و پایداری                                                                                                                              

مهارت‌های جابجایی                                                                                                                                  

مهارت‌های پرتابی                                                                                                                                      

عمل تنه در پرتاب و ضربه برای تولید نیرو                                                                                                       

مهارت‌های دریافتی                                                                                                                                   

عوامل اثرگذار بر مهارت‌های متوقف کردن                                                                                                        

مراتب رشدی غلت جلو                                                                                                                              

رفتار حرکتی از نوجوانی تا بزرگسالی                                                                                                               

روش تحلیل متا از تفاوت‌های موجود بین پسران و دختران                                                                                   

ارزیابی کمی در مقابل ارزیابی کیفی                                                                                                                

پالایش مهارت                                                                                                                                         

فصل پنجم : رشد ادراکی ـ حرکتی                                                                                                              

رشد حس حرکتی                                                                                                                                                       

یکپارچگی بین حواس                                                                                                                                                 

رشد یکپارچگی بین حسی                                                                                                                           

تعادل                                                                                                                                                    

تجربه ادراکی ـ حرکتی                                                                                                                              

دوره‌های حساس در رشد ادراکی                                                                                                                   

فصل ششم : آمادگی جسمانی در طول عمر                                                                                                  

رشد استقامت قلبی ـ تنفسی                                                                                                                      

آثار بیماری‌ها بر ظرفیت کار و تمرین                                                                                                           

سنجش قدرت                                                                                                                                        

چاقی کودکان                                                                                                                                       

ترکیب بدن سالخوردگان                                                                                                                         

فصل هفتم : پردازش اطلاعات، حافظه، و رشد دانش                                                                                         

دیدگاه پردازش اطلاعات                                                                                                                           

ظرفیت پردازش اطلاعات                                                                                                                           

پردازش اطلاعات در سالمندان                                                                                                                   

حافظه                                                                                                                                                  

سرعت عملکردهای حافظه                                                                                                                        

تغییرات حافظه در سالخوردگان                                                                                                                  

فصل هشتم : آثار فرهنگی و روانی ـ اجتماعی در رشد حرکتی                                                                           

افراد و موسسات اجتماعی                                                                                                                         

وضعیت‌های اجتماعی                                                                                                                               

خصلت‌های شخصی                                                                                                                                

عزت نفس                                                                                                                                            

منابع و مآخذ                                                                                                                                       

بخشی از بسته درسی رشد و تکامل حرکتی :

عملکرد حرکتی فرد در طی زندگی به تبع سن تغییر می­کند.

رشد حرکتی شامل مطالعه فرایندهای اساسی تغییر رفتار است که در طول عمر کسب می­شود.

تغییر در رفتار حرکتی که به دو صورت کمی و کیفی در دوره سالمندی نیز اتفاق می­افتد. الگوهای حرکتی با افزایش سن از هنگام تولد تا مرگ تغییر می­یابند.

رفتار انسان نتیجۀ تأثیرات بسیاری است.

آگاهی ما از رفتار، براساس یکپارچگی تأثیر بسیاری از عوامل مانند عوامل روانی، اجتماعی، زیستی، فیزیولوژیک، شناختی، و مکانیکی است. به همین نحو بیشترین فهم ما از رشد حرکتی براساس یکپارچگی بسیاری از تغییرات رفتاری در یک مرحله از رشد حاصل می­شود.

واژه ­شناسی در رشد حرکتی

رشد و نمو

نمو: اگرچه «رشد» و «نمو» گاهی به جای یکدیگر به کار می­روند، معنی نمو، افزایش کمی در اندازه است. هنگام صحبت از نمو جسمی مقصود افزایش توده یا اندازۀ جسم از طریق زیاد شدن واحدهای کامل زیستی است؛ یعنی واحدهایی که از پیش بخش­های مختلف بدن را تشکیل داده­اند؛

برای مثال، نمو قد از طریق اضافه شدن یک بخش تازه به پا نمی­افتد، بلکه پاها به عنوان واحدهای زیستی یا قسمت­های بدن از نظر طول بلندتر می­شوند. موقعی که اندازه هر واحد یا قسمت در کل زیادتر شوند، طول بدن با حفظ شکل خود، بیشتر می­شود.

رشد: واژه «رشد» مکمل نمو است و دلالت بر فرایند تغییری می­کند که دائمی است و به ظرفیت عملی سازمان­دار و خاصی منجر می­شود؛ یعنی حالتی که فرد می­تواند به طور کامل نقش موردنظر را انجام دهد. رشد ممکن است به شکل تغییر کمی، کیفی یا هر دو روی دهد. بنابراین رشد حرکتی، فرایندی سنی است که دائمی و دارای توالی بوده و در طی آن انسان از حرکات ساده به حرکات بسیار منظم، مهارت­های پیچیده حرکتی و در نهایت به انطباق

مهارت­ها ـ که همراه با فرا رسیدن پیری صورت می­گیرد ـ پیشرفت کرده است. این فرایند تنها به دوره نمو جسمی محدود نمی­شود؛ رشد در طول عمر انسان تداوم دارد.

رشد حرکتی

موقعی که واژه «حرکتی» با واژه­های دیگری مثل «رشد» و «یادگیری» به کار می­رود ما را به عمل و حرکت ارجاع می­دهد. بنابراین «یادگیری حرکتی» با جنبه­هایی از یادگیری سر و کار دارد که شامل حرکت بدن می­شود.

بالیدگی

واژه دیگری که غالباً همراه با واژه نمو استفاده شده، «بالیدگی» است. این واژه به طور اخص مربوط به بالیدگی فیزیولوژیک یا جسمی است. بالیدگی جسمی پیشرفت کیفی در ساختارهای زیستی است و امکان دارد به یاخته، اندام یا پیشرفت یک سیستم در ترکیبات بیوشیمیایی آن مربوط شود تا فقط به اندازۀ آن. بالیدگی عموماً از پیشرفت در راستای بالیدگی جسمی ناشی می­شود که در واقع حالت بهینه یکپارچه شدن سیستم­های مختلف بدن یک فرد و توانایی برای تولید مثل است.

پیر شدن یا فرایند افزایش سن

تغییرات فیزیولوژیک در طول عمر اتفاق می­افتد، اگرچه این تغییرات بعد از گذشت دوره نمو جسمی تا اندازه زیادی آهسته انجام می­شود. به طور اخص پیر شدن فیزیولوژیک ما را به تغییرات مداوم مولکولی، یاخته­ای و ارگانیزمی ارجاع می­دهد. تغییرات حاصل از پیر شدن بازتابی از وضعیت رشد قبلی است که بر تغییرات بعدی سایه می­افکند. بنابراین پیر شدن جسمی از فرایندهای رشد جدایی­ناپذیر است.

دوره­ های سنی

جدول 1-1 سنین تقویمی برای دوره­ های مختلف رشد

مراحل

متخصصان رشد هنوز تعریف استانداردی برای واژه «مرحله» ارائه ننموده و موارد استفاده از آن را معین نکرده ­اند؛ بنابراین آنها از این واژه به شیوه­ های مختلف استفاده می­کنند. بیشتر متخصصان رشد بر این عقیده ­اند که «مراحل» باید تفاوت­های کیفی را در رفتار کلی فرد توصیف کند. با وجود این بعضی از آنها این واژه را موقعی به کار می­برند که بخواهند تغییر رفتارهای فردی را توصیف کنند؛ برای مثال تغییرات در رفتار چنگ زدن اشیاء را. در حالی که دیگران از این واژه برای توصیف تغییر در دو یا چند متغیری که به طور موازی در حال رشدند استفاده می­کنند. از این لحاظ، یک مرحله، مجموعه ­ای از ر فتارها را وحدت می­بخشد.

در نتیجه، از واژه «مرحله» در چهارچوب توصیف شده توسط پیاژه استفاده می­شود که به شرح ذیل است:

1. خصلت اصلی «مرحله» تغییر کیفی است؛ یعنی اینکه آن مرحله شامل رفتار تازه­ای شود که در مرحله قبل مشاهده نمی­شد؛

 برای مثال، کودکی که قبلاً نمی­توانست با دو پا بپرد بتواند این عمل را انجام دهد. در مقایسه، یک تغییر کمی شامل پرش کودک به اندازه پنچ سانتی­متر بیشتر از قبل است.

2. مراحل بعدی نتیجه پیوستگی و همجوشی مراحل قبلی است؛ خصلتی که به آن یکپارچگی مرتبه­ای گویند. در مورد پریدن، کودک از پرش با یک پا به پرش با دو پا پیشرفت می­کند و هر مرحله روی مرحله قبلی بنا می­شود.
3. در مرحله رفتار به طور تدریجی ظاهر می­شود و با رفتار مرحله قبل از طریق فرایند تحکیم ترکیب می­شود؛

برای مثال موقعی که کودک حرکت پرتاب کردن از بالای سر ر‌‌‌ا یاد می‌گیرد، این کار را ابتدا با قدم برداشتن در همان سمتی که دست پرتاب­کننده قرار دارد و سپس در حالی که با پای مخالف قدم برمی­دارد انجام می­دهد. کودک ممکن است در طی رشد خود بعضی از اوقات با پای موافق و در مورد بعدی با پای مخالف این عمل را انجام دهد و به همین شکل پیش برود.

4. نتیجتاً، کودک رفتار مرحله قبلی را دوباره کاری می­کند، به طوری که بعد از مدتی برگشت به مرحله قبلی غیرممکن می­شود.
5. مراحل دوره ­های انتقالی هستند؛ یعنی اینکه از یک مرحله به مرحله دیگر منجر می­شوند، لذا تنظیم مجدد آنها عملی نیست؛

برای مثال هر گاه برای مراحل شماره ­هایی را در نظر بگیریم، کودک از مرحله 1 به مرحله 2 و از مرحله 2 به مرحله 3 و به همین ترتیب پیشرفت می­کند و هرگز از مرحله 2 به مرحله 3 نمی­رود تا دوباره به مرحله 2 برگردد.

6. کلیه افراد باید از طریق مراحل مشابه پیشرفت کنند و مراحل را نمی­توان به صورت جهشی گذراند.
7. حرکت به طرف مرحله تازه با کاهش تعادل بین ساختارهای ذهنی کودک و محیط تحریک می­شود. این فرایند تعادل در پایان هر مرحله به طور نسبی پایدار است، لیکن در دوره انتقال بین مراحل، ناپایدار می­گردد. کودکان در پایان هر مرحله رفتار همسانی را نشان می­دهند، لیکن هنگام انتقال به مرحله بعدی ممکن است رفتار ناهمسانی را به نمایش بگذراند.
8. فرد چیزی را که پیاژه «کلیت ساختاری» نامیده است به عنوان الگوی رفتاری در هر مرحله حفظ کرده، از ارتباط بین آنها واحد نظام­یافته­ای را به وجود می­آورد. تماس شیوه‌های مختلف رفتار، خصلت­های رفتاری آن مرحله را نشان می­دهند.
9. برای افراد این امکان وجود دارد که الگوی رفتاری معین یا سطحی از تفکر را به دست آورند، اما بلافاصله آن رفتار تازه را در کلیه وضعیت­ها و کارهای ممکنی که در پیش رو دارند به کار نبرند. این فاصله زمانی در امر کاربرد رفتارهای جدید در یک مرحله را رفتار جابجا شدۀ افقی گویند.

واژه ­های روش­شناسی تحقیق

تحقیق بلندمدت: بهترین طرح برای تحقیق در زمینه رشد انسانی، تحقیق بلندمدت است. در این نوع تحقیق اندازه­ های شخص به صورت دوره­ای در طول رشد او تکرار و ارزیابی میشوند. بنابراین، تغییر به طور مستقیم نه به شکل ضمنی مشاهده می­شود. متاسفانه، امتیازات این نوع تحقیق نیز مشکل ایجاد می­کند. این گونه تحقیق معمولاً سال­ها طول می­کشد، لذا برای محقق سخت خواهد بود که دائماً با آزمودنی­ها در تماس باشد. از آن گذشته این عمل مستلزم هزینه زیادی است. علاوه بر این سال­ها می­گذرد تا نتایج تحقیق آماده و قابل استفاده شود. پروژه تحقیق ممکن است به دلیل اثر تمرین دچار انحراف شود. این اثر موقعی رخ می­دهد که آزمودنی­ها بیش از اندازه با ابزارهای اندازه­ گیری و ارزیابی آشنا شوند. علاوه بر این یک وسیله اندازه­ گیری مناسب برای ارزیابی کودکان ممکن است برای سنجش بزرگ­ترها نامتناسب باشد.

تحقیق مقطعی: برای احتراز از اشکالات تحقیق بلندمدت، بسیاری از پژوهشگران از روش مقطعی در تحقیقات خود استفاده می­کنند. در تحقیق مقطعی فرد می­تواند آزمودنی­ها را در رده های سنی مختلف به طور همزمان آزمایش و سپس تغییرات رشدی را در صورت وجود روندهای اجرایی در آن سنین استنباط کند.

اگرچه بسیاری از مشکلات موجود در زمینه تحقیق بلندمدت در این روش وجود ندارد، اما روش تحقیق مقطعی نیز نقاط ضعف مخصوص به خود دارد. تغییر رشدی باید براساس میانگین گروه استنباط شود که در آن صورت اختلافات فردی نادیده گرفته می­شود. در تحقیق مقطعی، افراد دسته­های مختلفی مشارکت دارند؛ یعنی گروه­های مختلفی که در یک خصلت مشترک مانند سن سهیم هستند.

تحقیق متوالی: تحقیق متوالی روش سومی است که برای برطرف کردن مشکلات مربوط به تحقیقات بلندمدت و مقطعی پیشنهاد شده است. تحقیق متوالی، طرح­های بلندمدت و مقطعی را با یکدیگر ترکیب می­کند. یکی از انواع طرح تحقیق متوالی شامل سه عامل مختلف به شرح ذیل است:

1. دسته یا گروه؛
2. زمان اندازه­گیری؛
3. سن.

دیدگاه ­های نظری

برای انجام این کار، آنها معمولاً چهارچوب مرجعی را که به آن دیدگاه نظری می­گویند، انتخاب می­کنند. اگرچه هیچ دیدگاهی نمی­تواند تمامی جزئیات مربوط به رشد را دربر گیرد، پذیرفتن یک دیدگاه مزیت­هایی دارد؛ زیرا به محقق اجازه می­دهد تا مجموعه­ای از فرضیه­ها با سئوالاتی را تعیین کند، به آنها ساختار دهد و تعریف کند. پذیرفتن یک دیدگاه، دانش و اطلاعات محقق را محدود می­کند.

تحقیقات انجام شده از دو دیدگاه مختلف، در پاره­ای از مواقع نتایج متعارضی به بار می‌آورد. اگرچه این امر می­تواند موجب دلسردی افراد تازه­وارد به این رشته شود، با وجود این متخصصان رشد غالباً با تحقیقات بیشتر دانش ما را نسبت به فرایندهای رشد بالا برده، می­کوشند نتایج متعارض حاصل از تحقیقات را حل کنند. آگاهی از دیدگاه ­های اصلی یا چهارچوب­های مرجع در زمینه رشد کمک می­کنند تا بهتر بتوان توضیحات مربوط به رشد را فهمید. این دانش به ویژه وقتی بیشتر مفید است که دو و یا چند توضیح با یکدیگر در تعارض قرار گیرند.

معرفی جامع و تخصصی رشته رفتار حرکتی و روان شناسی ورزشی

دیدگاه­ های زیستی در برابر دیدگاه­ های روان­شناختی

معمولاً رشد از دو دیدگاه زیستی یا روان­شناختی ملاحظه می­شود. در دیدگاه نخست یعنی زیستی بخش­های مختلف بدن و بافت­ها مورد مطالعه قرار می­گیرند. این مطالعه در بعضی از اوقات در سطح سلول و در پاره­ای از مواقع در سطح ارگانیسمی انجام می­شود. در دیدگاه روان­شناختی انسان در مقام یک موجود عاطفی و متفکر مطالعه می­گردد که رفتار او بازتابی از فرایند رشد است.

هر دو دیدگاه در مطالعه رشد حرکتی مهم هستند. استنباط کامل از رشد حرکتی مستلزم آگاهی از دانش مربوط به نمو جسمی است که این امر شامل نمو سیستم­های بدن و تغییرات سنی در برابر تقاضاهای فعالیت­های دشدی نیز می­شود؛ بنابراین باید دیدگاه زیستی را بپذیریم.

دیدگاه بالیدگی:

دیدگاه بالیدگی در طی دهه 1930 توسط آرنولد گزل مطرح شد. نظر مهم او در مورد رشد، تحت تاثیر «نظریه بازپیدایی» به وجود آمد ـ تصور ما از «پدیدآیی فردی» یا رشد انسان، بازتابی از «پدیدآیی نوعی» اوست.

گزل معتقد بود که تاریخ هستی و تکامل انسان، تعیین‌کننده نظم و توالی ثابت رشد است و میزان توالی رشد به طور فردی تعیین ی­شود. او بالیدگی را به عنوان فرایند کنترل شده از طریق عوامل درونی (ژنتیکی) و نه خارجی (محیطی) بیان کرد. او چنین تصور می­کرد که عوامل محیطی به طور موقت در میزان رشد تاثیر می­گذارد؛ زیرا عوامل ارثی نهایتاً کنترل رشد را به عهده دارد. از دوقلوهای همسان برای آزمایش استفاده و راهبرد «کنترل دوقلوها» را در تحقیق رشد معرفی کردند. در این راهبرد، به یکی از دوقلوها آموزش خاصی داده می­شد (برنامه تجربی)، در حالی که  دیگری (گواه یا کنترل) هیچ­گونه آموزشی را تجربه نمی­کرد و تنها به او اجازه داده می­شد از فرصت­های طبیعی برای رشد استفاده کند. بعد از مدت معینی، هر دو مورد آزمایش و سنجش قرار گرفتند و آنها را براساس ملاک­های معین و از پیش تعیین شده، با یکدیگر مقایسه کردند. در شق دیگری از این روش تحقیق، برنامه تجربی در مورد یکی از دوقلوها (کنترل) در سن بالاتری اجرا شد. سپس دوقلوها با یکدیگر مقایسه شدند.

مهم آن است که ما قدر این دیدگاه را بدانیم؛ زیرا تأثیرات ادامه­دار آن بر روی تفکر در زمینه رشد حرکتی غیر قابل انکار است. این تأثیرات غالباً در شکل صورت می­گیرد نه در محتوا. تمرکز بر روی بالیدگی به عنوان فرایند اصلی رشد سبب شد که بسیاری از پژوهشگران فرض کنند که مهارت­های حرکتی پایه، به طور خودکار ظاهر می­شود. در این فرایند نه برنامه تمرینی خاص و نه محرومیت نسبی از کسب تجربه می­تواند ظهور مهارت­های جدید را تغییر دهد، مگر با یک تفاوت­های جزئی در سن شروع آنها. از این­رو حتی بسیاری از پژوهشگران در حال حاضر چنین تصور می­کنند که لازم نیست رشد مهارت­های پایه را تسهیل کنیم.

علاوه بر این متخصصان رشد به سیستم عصبی به عنوان تنها دستگاهی که پیشرفت رفتار را راه­اندازی می­کند می­نگرند و نقشی برای سایر سیستم­ها قائل نیستند. اخیراً به اهمیت سایر دستگاه­ها در فرایند رشد پی بردند و نقش آنها را در ظهور رفتار جدید شناختند. کلام آخر اینکه، روش توصیفی که مختص کار تحقیقی متخصصان رشد است موجب شد تا سایر دانشمندان نیز آن را از طریق تنها روش تحقیقشان شناسایی و تداعی کنند.

دیدگاه توصیفی:

توصیف هنجاری: آنا اسپین­شاد، روت گلاسو و لورنس راریک از پیشگامان توصیف هنجاری حرکت در این دوره بودند. متعاقب آن متخصصان رشد حرکتی، توصیف میانگین عملکرد کودکان را از طریق نتایج کمی آزمون­های عملکرد حرکتی آغاز کردند؛

برای مثال، آنها میانگین سرعت دویدن، مسافت پرش و مسافت پرتاب کودکان را در سنین مختلف تشریح کردند. هر چند این افراد تحت تأثیر دیدگاه بالیدگی قرار داشتند، توجه خود را بر تأثیرات رشد متمرکز کردند تا فرایندهای اساسی رشد که در زمینه به دست آوردن نتایج مهم بود.

توصیف زیست ـ مکانیکی: روت گلاسو در این دوره دیدگاه دیگری را در رشد مطرح کرد. نامبرده از الگوهای حرکتی کودکان که در اجرای مهارت­های پایه از قبیل پرش به کار گرفته می­شد، توصیف زیست ـ مکانیکی دقیقی انجام داد. لولاس هالورسون و دیگران کار او را با مشاهدات بلندمدت از کودکان ادامه دادند. در نتیجه متخصصان رشد توانستند پیشرفت متوالی حرکات را تا رسیدن به دورۀ عملکرد الگوهای حرکتی به طور موثر (از نظر زیست ـ مکانیکی) شناسایی کنند.

دیدگاه رفتاری:

دیدگاه اصلی دیگر رشد شامل نظریه­های رفتاری یا محیطی است. چندین دیدگاه رفتاری مفصل وجود دارد. بیشتر آنها فرد را یک موجود واکنشی می­دادند که تحت تأثیر محرک‌های خارجی است و نسبت به آنها از خود واکنش نشان می­دهد. از این نظر، ارتباط محرک و پاسخ، واحدهای اساسی رفتار هستند. ایوان پاولف، جان واتسن، ادوارد ثوراندیک، اسکینر و سیدنی با جو همراه با دادن بوئر از جمله روان­شناسانی هستند که نظریه­های اولیه رفتاری را طرح­ریزی کردند. کار آلبرت باندورا بازتابی از حرکت دورشونده رفتارگرایان از ایده محدود انفعالی و واکنشی فرد است.

دیدگاه شناختی:

دیدگاه دیگری در روان­شناسی رشد ظهور کرده است که به آن دیدگاه شناختی یا ارگانیسمی گویند طرفدار اصلی این دیدگاه ژان­پیاژه است. نظری او حاکی از آن است که فرد و محیط بر یکدیگر تاثیر می­گذارند؛ به عبارت دیگر بین فرد و محیط تعامل روی می­دهد. این موضع‌گیری در مقابل بیشتر نظریه­های رفتاری قرار می­گیرد (البته نه در مقابل نظریه یادگیری اجتماعی باندورا)؛ زیرا در این دیدگاه گفته می­شود که فرد غیرفعال نبوده، بلکه در مقابله جنبه­های معینی از محیط کاملاً فعال است. او همه جوانب را بررسی و اطلاعات دریافت شده را دوباره فرمول‌بندی کرده است. در نظر پیاژه فرایند رشد شامل نمو زیستی، تجارب کودکان، و انتقال اجتماعی اطلاعات و نگرش­های بزرگسالان به ویژه والدین به فرزندان می­شود. کودکان برای ایجاد حالت متعادل بین محیط و خود تمایل ذاتی دارند.

یکی از مساعدت­های مهم پیاژه در زمینه مطالعات رشد ایده «مراحل» است و آن زمانی است که تفکر و رفتار کودکان بازتابی از نوع معینی از ساختارهای اساسی باشد. با وجود اینکه سایر متخصصان رشد قبل از پیاژه مفهوم مراحل را به کار بسته بودند، لیکن پیاژه مراحل را براساس تغییرات کیفی و ساختاری که دارای نظم و ترتیب ثابت بوده و غیر قابل جهش است مطرح می­کند. علاقه ابتدایی پیاژه بررسی رشد هوشی و منبع دانش بود، لیکن چون لازمه عملکرد مهارت­های حرکتی پردازش اطلاعات است، از این­رو نظریه او برای رشد حرکتی نیز دارای معنای ضمنی است.

دیدگاه پردازش اطلاعات:

در دیدگاه پردازش اطلاعات، پژوهشگران سعی می­کنند رفتار را براساس فرایندهای ادراکی ـ شناختی توضیح دهند. این دیدگاه براساس مدل کامپیوتر و مغز انسان طراحی شده است. این دیدگاه در حدود سال­های 1970 ظهور کرد و در بین متخصصان روان‌شناسی رشد، روان­شناسی تجربی و یادگیری حرکتی، طرفداران زیادی به دست آورد. رفتارگرایان به واسطۀ تاکید بر ارتباط محرک و پاسخ، بازخورد و آگاهی از نتایج، در دیدگاه پردازش اطلاعات تأثیر قابل توجهی گذاشتند.

اگرچه برخی از متخصصان رشد حرکتی با روش هنجاری و توصیفی کار خود را ادامه دادند، دیگران دیدگاه پردازش اطلاعات را پذیرفتند. آنها بسیاری از جنبه­ های عملکرد حرکتی از قبیل توجه، حافظه و اثر بازخورد در سطوح مختلف سنی را مطالعه کرده­ اند. پژوهشگران یادگیری حرکتی و روان­شناسان تجربی کوشیدند ابتدا بر روی یک مکانیزم ادراکی ـ شناختی در جوانان مطالعه کنند.

دیدگاه بوم شناختی:

 دیدگاه تازه­ای درباره رشد در دهه 1980 ظهور کرد و توجه فزاینده­ای را تا دهه 1990 نسبت به خود جلب کرد. این دیدگاه به طور کلی دیدگاه بوم­شناختی نامیده می­شود؛ زیرا تأکید زیادی بر روابط متقابل محیط و فرد دارد. در این دیدگاه دو شاخه متفاوت با هم وجود دارد که یکی بر روی ادراک توجه و تمرکز دارد و دیگری با کنترل و هماهنگی حرکتی سر و کار دارد. این دو شاخه با چندین پیش فرض پیوند و ارتباط دارند که به طور قابل توجهی با دیدگاه­های بالیدگی و پردازش اطلاعات متفاوت­اند.

 در مقابل نظریه بالیدگی، این دو شاخه رشد حرکتی را ناشی از سیستم­های زیادی می­دانند و آن را تنها به سیستم عصبی مرکزی نسبت نمی­دهند. در نظریه پردازش اطلاعات چنین در نظر گرفته می­شود که در مورد کلیه حرکات، یک «عامل» تصمیم­گیری می­کند. این تصمیم براساس محاسبات مربوط به اطلاعات ادراکی که منجر به صدها فرمان برای کنترل هر یک از عضلات می­گردد اتخاذ می­شود. دیدگاه بوم شناختی قائل بر این است که یک عامل مرکزی کاملاً حرکت را پوشانیده و بر آن سایه افکنده است. ادراک از محیط، به طور مستقیم انجام می­شود و عضلات در گروه­هایی تجمع پیدا می­کنند تا تصمیمات لازم از طرف مغز را کاهش دهند.

دیدگاه سیستم­های پویا: یکی از شاخه­های دیدگاه بوم­شناختی نظریه سیستم­های پویاست. پیتر کاگلر، اسکات کلسو و میشل تروی این نظریه را در زمینه کنترل و هماهنگی حرکت توصیف کردند. آنان متعاقب نوشته­های فیزیولوژیست­ روسی به نام نیکلای برن اشتاین گفتند که سیستم‌های متعدد فیزیکی و شیمیایی، رفتار را تا میزان معینی محدود می­کند. در این صورت تعداد نامحدودی از احتمالات به یک مجموعه قابل تنظیم منحصر می­شود. تجمع عضلات می­تواند بدون فرمان­های جزئی و تفصیلی عصبی از سیستم عصبی مرکزی ـ که در صورت نامحدود بودن احتمالات رفتاری ضروری است ـ عامل هماهنگ کردن حرکات باشد.

معرفی جامع و تخصصی رشته رفتار حرکتی و روان شناسی ورزشی

تجمع عضلات که برای کار و وضعیت ویژه ­ای حاصل می­گردد «ساختار هماهنگ» نامیده می­شود. احتمال خود سازمانی همزمان یا همایش سیستم­های بدن، نخستین اصل نظریه سیستم­های پویاست. توجه داشته باشید که حرکت ناشی از عوامل ذیل است:

1. خودسازمانی سیستم­های بدن؛
2. ماهیت محیط اجراکننده؛
3. تقاضاهای مربوط به انجام حرکت.

پیش فرض دوم و اساسی نظریه سیستم­های پویا آن است که افراد از سیستم­های بسیار پیچیده و هماهنگ تشکیل می­شوند. حتی ساده ­ترین حرکت مستلزم هماهنگی سیستمهای زیادی است؛ سیستم عضلانی برای حرکت دادن سیستم اسکلتی؛ سیستم قامت برای تعادل یا حفظ وضعیت بدن.

سیستم­های بدن با یکدیگر شد نمی­کنند. برخی به تندی بالیده می­شوند و بعضی به کندی رشد می­کنند.

آخرین پیش­فرض اساسی نظریه سیستم­های پویا ماهیت غیرمداوم رشد است. تغییرات کیفی در عملکرد مهارت ممکن است غیرمداوم باشد، حتی اگر با عامل افزایشی یا کاهشی مداوم مانند سرعت همراه شود. یکی از مثال­هایی که غالباً به آن اشاره می­شود، مثال اسب است که حرکت خود را از راه رفتن به یورتمه و از یورتمه به چهارنعل تغییر می­دهد، تا سرعت خود را بیشتر کند؛ بنابراین افزایش مداوم سرعت حرکت اسب در نقطه­ای باعث تغییر الگوی حرکت دست و پای حیوان می­شود. به همین طریق، در رشد حرکت انسان ممکن است با بالا رفتن تدریجی توانایی­های کودکان در زمینه وارد کردن نیرو و افزایش سرعت و اندازه حرکت، شاهد ظهور الگوهای جدید در اجرای مهارت­ها باشیم.

سه اصل پایه و اساسی در نظریه سیستم­های پویا به شرح ذیل است:

1. سیستم­های بدن می­توانند به طور همزمان خود سازمانی داشته باشند یا برای ایجاد حرکت هماهنگ شوند.
2. افراد از سیستم­های بسیار پیچیده و هماهنگ ساخته شده­اند.
3. رشد دارای ماهیت غیرمداوم است؛ لذا الگوهای حرکتی جدید به جای الگوهای قدیمی قرار می­گیرند.

دیدگاه ادراکی ـ کنشی: شاخه دوم دیدگاه بوم شناختی، چشم­انداز «ادراکی ـ کنشی» است. گیبسون چنین نظر دارد که رابطه تنگاتنگی بین سیستم ادراکی و سیستم حرکتی وجود دارد. نامبرده تأکید داشت که این دو سیستم در حیوانات و انسان با هم رو به تکامل می­روند.

برای مشاوره اینجا بزنید