تاریخ بروزرسانی : 1400/05/02
نام بسته : روانشناسی آموزش کودکان استثنایی
————————————————————————
فهرست :
فصل اول – مفهوم،گروه بندی و درصد شیوع دانشآموزان استثنایی
تفاوت های فردی و مفهوم عام استثنائی
چگونگی سنجش تفاوتهای بین فردی در درون فردی
آزمون هاي رواني
الف – آزمون استنفورد- بینه
ب- آزمون وکسلر
ج- شاخص بلوغ اجتماعی واینلند
مفهوم خاص استثنایی
گروه بندی دانشآموزان استثنایی
فصل دوم – كودكان تيزهوش
تعریف هوش
تعریف تیزهوشان و با استعدادها
توانایی هوش کلی
استعداد درسی ویژه
توانايی فکری آفریننده، ابتکاری و مولد
توانایی رهبری
ذوق استعداد هنری
توانایی حرکتی فوقالعاده
روشها و معیارهای شناسایی تیزهوشها و با استعدادها
آزمونهای انفرادی هوش
آزمونهای گروهی هوش
آزمونهای پیشرفت تحصیلی
ویژگیهای دانشآموزان تیزهوش و بااستعداد
وضعیت تحصیلی و فعالیتهای خارج از کلاس درس
چگونگی طراحی برنامههای آموزشی برای تیزهوشان
محاسن و معایب برنامههای ویژه برای آموزش و پرورش تیزهوشان
فصل سوم – دانش آموزان دير آموز و عقب ماندگي ذهني
دانشآموزان دیرآموز
عقب ماندگیهای ذهنی
رفتار تطابقی یا سازشی
طبقه بندی عقب ماندگان ذهنی
عقب ماندگان ذهنی آموزش پذیر
عقب ماندگان ذهنی تربیت پذیر
عقب ماندگان ذهنی حمایت پذیر
ویژگیهای رشدی کودکان عقبمانده ذهنی آموزش پذیر و تربیت پذیر
ویژگیهای رشد کودکان عقبمانده ذهنی تربیت پذیر
چگونگی طراحی برنامههای آموزشی مناسب برای کودکان عقبمانده ذهنی آموزش پذیر
اهداف برنامههای آموزشی دانشآموزان عقب مانده ذهنی آموزش پذیر
فصل چهارم – كودكان كم بينا و نابينا
حسی بینایی
ساختمان شبکیه
مسیر تارهای عصبی بینایی
چشم به عنوان یک دوربین عکاسی
مردمک
شب کوری
تعریف و طبقهبندی کودکان با مشکلات بینایی
آزمایش بینایی
علل آسیبهای بینایی
نقایص و ناهنجاریهای رایج بیماری
نکات ضروری در آموزش و پرورش کودکان کم بینا و نابینا
آموزش خط بریل
عواملی که در چگونگی توانایی و سازگاری نابینایان مؤثر است
نکاتی چند در آموزش و پرورش کودکان و دانش آموزان نابینا و نیمه بینا
فصل پنجم – كودكان كم شنوا و ناشنوا
حس شنوایی
حلزون گوش
انواع ناشنوایی
تعاریف ناشنوایی و کمشنوایی
ناشنوایی
الف) ناشنوایی انتقالی
ب) ناشنوایی ادراکی یا عصبی
روشهای آموزش و پرورش دانش آموزان ناشنوا
طبقه بندی دانشآموزان ناشنوا و کم شنوا
آزمایش شنوایی
علل ناشنوایی
سرخجه مادرزادی
پیش رسی
ناسازگاریهای خونی مادر و جنین
مننژیت
عفونت گوش میانی
آموزش و پرورش زبان و مهارتهای ارتباطی کودکان ناشنوا
روشهای متداول آموزش مهارتهای ارتباطی
وظایف و مسئولیت ها در رابطه با کودکان استثنایی
فصل ششم- كودكان با اختلالات تكلمي
تعریف تکلم، زبان و اندامهای تکلمی
تعریف اختلال تکلم
تعریف اختلال زبان
طبقهبندی اختلالات تکلمی
انواع لکنت زبان
درمان لکنت زبان
علل اختلالات ارتباطی
شناسایی و تشخیص
فصل هفتم – كودكان با نارسايي هاي ويژه در يادگيري
تعریف و ویژگیهای کودکان با نارساییهای ویژه در یادگیری
طبقهبندی کودکان با اختلالات ویژه در یادگیری
کودکان با دشواریهای اساسی در نوشتن و املا
کودکان با دشواریهای اساسی در ریاضیات
طبقهبندی اختلالات رفتاری کودکان
کودکان چند معلولیتی
شناسایی و طبقه بندی کودکان چند معلولیتی
طریق کودکان چند معلولیتی
چگونگی شناسایی و طبقهبندی کودکان چند معلولیتی
رسیدگیهای آنی و اولیه
ویژگیهای کودکان چند معلولیتی
ویژگیهای کودکان چند معلولیتی با معلولیت عمده در اختلال رفتاری
ویژگیهای کودکان چند معلولیتی با اختلالات حسی بینایی و شنوایی
برنامههای آموزشی برای کودکان چند معلولیتی
فصل هشتم – كودكان با معلوليتها و بيماريهاي جسماني
چگونگی رشد مهارتهای حرکتی
رشد و تکامل حرکتی در دوران جنینی
رشد و تکامل حرکتی دوران شیرخوارگی (تولد تا 2 سالگی)
تعریف معلولیتها و بیماریهای جسمی
سبب شناسی
معلولیتهای جسمی مادرزادی
معلولیتهای اکتسابی
طبقهبندی کودکان با معلولیتها و بیماریهای جسمی
فصل نهم – روانشناسي كودكان عقب مانده ذهني و روشهاي آموزش آنها
روانشناسی کودکان عقب مانده ذهنی و روشهای آموزش آنها
عوامل پیش از تولد
ناهنجاریهای کروموزمهای جنسی
کروموزم جنسی یک مرد مبتلا به سندرم کلاین فلتر
اختلالات مغزی
عوامل عفونی و ویروسی
پرتوتابی
اختلال مربوط به سوخت و ساز بدن مادر
اختلالات هورمونی
ناسازگاریهای خونی
فصل دهم – روانشناسي كودكان و نوجوانان استثنائي
مقدمه
گروه بندی عقب ماندگی از نظر روانپزشکان
عوامل قطعی مؤثر در رشد هوش
عوامل احتمالی مؤثر در رشد هوش
گروه بندی عقب ماندگی از نظر آموزشی، تربیتی، درمانی
انواع آموزش برای عقب مانده های ذهنی
خصوصیات و مسائل عقب مانده های ذهنی
خصوصیات کودکان ممتاز
تیزهوش های خلاق
تیزهوش های درست خوان
تیزهوش های حرفه ای یا مکانیک
تیز هوش های کم پیشرفت
عوامل مؤثر در پیدایش اختلالات عملی و روانی و ناسازگاری در کودکان
آموزش کودکان ناسازگار و هدف های آن
تقسیم بندی بین المللی صرع
صرع موضعی
سندروم های صرعی مخصوص
صرع بزرگ یا صرع تشنجی
صرع کوچک
صرع روانی حرکتي
اختلالات در خواب
واکنش هیستری
اختلال در مهارت های تحصیلی
رابطۀ ناتوانی در یادگیری و بزهکاری نوجوانان
آزمون خودسنجي
منابع و مآخذ
بخش هایی از بسته درسی روانشناسی و آموزش کودکان استثنائی
تفاوتهای فردی و مفهوم عام استثنایی
با کمی دقت و تأمل در خلقت انسانها، درمییابیم که هیچ 2 انسانی مانند یکدیگر نیستند. این تفاوتها در ابعاد مختلف جسمی، ذهنی و رفتاری قابل مشاهده و ادراک اند. لذا باید حکمت و فلسفه خاصی زیر بنای این تفاوتها باشد.
با توجه به آنچه بیان شد، ملاحظه میشود که هر یک از انسانها در مفهومی عام و گسترده “استثنایی “هستند؛ زیرا با یکدیگر از ابعاد مختلف وجودی، تفاوت دارند. اما این تفاوتها در اکثر افراد احتمالاً کشتی نیست و لذا، آن گروه را اصطلاحاً گروه هنجار متوسط تلقی میکنند.
الف – تفاوتهای بین فردی
مسئولان آموزش و پرورش باید بدانند که تقسیمبندی شاگردان فقط برحسب سن آنان در کلاسهای مختلف، د در همگنی یا یکسان بودن تواناییها و نیازهای آنان نیست. دانشآموزان، نهتنها از لحاظ مشخصات ظاهری با یکدیگر تفاوت دارند، بلکه از نظر خصوصیات اخلاقی، هوشی و روانی نیز با یکدیگر متفاوت هستند.
ب – تفاوتهای درون فردی
افراد علاوه بر اینکه از نظر تواناییها و مهارتهای گوناگون با یکدیگر تفاوت دارند، این مهارتها و تواناییها در خود شخص نیست به یک میزان نیست. اگر به خودمان با دقت نگاه کنید، میبینید که در بعضی مهارتها خود هستیم و توانایی یادگیری برخی از مفاهیم را به خوبی داریم، ولی در یادگیری بعضی دیگر از قوانین و مهارتها کند میباشیم.
مثال تفاوتهای درون فردی در حوزة آموزش بسیار زیاد است. فرض کنید دانشآموزی از نظر خواندن و نوشتن از حد متوسط کلاس پایینتر است، ولی همین سر در ریاضیات غنیتر از حد متوسط است.
بنابراین مفهوم دیگر تفاوتهای فردی از مقایسه میان تواناییها و مهارتهای متعدد یک فرد معمولی میگردد. تفاوت میان تواناییها و مهارتهای گوناگون فردگرا تفاوتهای “درون فردی “میناوند.
بهطور خلاصه میتوان نتیجه گرفت که هر فرد با افراد دیگر تفاوت دارد و این تفاوت را، تفاوت بین فردی مینامند، همچنین استعدادها و تواناییهای گوناگون ویزارد نیز با هم همسنگ نیستند، ترینیداد تفاوت درون فردی میگویند.
چگونگی سنجش تفاوتهای بین فردی در درون فردی
برای اینکه بتوانید تفاوتهای بین فردی و درون فردی را در بستر بسنجیم و به مفهوم واقعی “استثنایی “پی ببریم، به وسایلی برای سنجیدن نیاز دارید تا بدین وسیله بتوانیم آموزش و پرورشی متناسب با شناخت همهجانبه آنان و متناسب با تواناییها و رغبتهایشان ارائه دهیم. بنابراین در این قسمت، به شرح برخی از آنها آورده میشود.
آزمونهای روانی
معمولاً برای ساختن آزمونهای روانی نیست تأدیه و تفسیر نتایج این آزمونها، احتمالات طبیعی فرضی، استفاده میشود. بدین ترتیب، که اگر تعدادی از افراد را از طریق نمونهگیری تصادفی انتخاب کنید و خصوصیات آنان را با استفاده از وسایل اندازهگیری و سنجش، اندازه بگیرید و میزان این خصوصیات را روی محور x و y ثبت نماییم و نقاط به دست آمده را به هم وصل کنیم، یک منحنی چندضلعی به دست خواهیم آورد. اگر تعداد افراد انتخاب شده آنقدر زیاد باشد که به طرف بینهایت گرایش پیدا کند، منحنی بهدستآمده به منحنی طبیعی با بهنجار یا زنگولهای نزدیک میشود.
اصطلاحاً دو سوم افراد با خصوصیاتی مانند هوش، شخصیت، توانایی خواندن و غیره را که در وسط این منحنی قرار میگیرند “بهنجار “یا”طبیعی “و بقیه را که در دو طرف راست و چپ منحنی قرار میگیرند، نابهنجار یا غیرطبیعی یا استثنایی مینامند.
در اجرای آزمونهای مختلف، آزمونگر باید ویژگیهای زیر را دارا باشد و نکات ذیل را رعایت کند:
1 – تخصص لازم در اجرای آزمون و شناخت ویژگیهای آن و نیز چگونگی تعبیر و تفسیر آن.
2 – آشنایی با قوانین و اصول مربوط به رشد کودکان و ادراک درسته آن.
3 – داشتن درک مناسبی از تفاوتهای بین فردی و درآوردی کودکان.
4 – توانایی برقراری ارتباطی دوستانه و صمیمی با کودک قبل از اجرای آزمون.
5 – توجه به حالتهای ویژه کودکان مانند خوابآلودگی، خستگی، گرسنگی، تشنگی، بیرغبتی، نیاز به توالت و مانند آن.
6 – ممانعت از حضور متغیرهای مزاحم در هنگام اجرای آزمون مانند سروصدا، دخالت دیگران و مانند آن.
7 – پرهیز از تک بعدی نگریستن به مثل و توجه به ابعاد مختلف جسمی، ذهنی و رفتاری کودکان.
8 – مشاهده دقیق آزمودنی در هنگام پاسخگویی به آزمون و ثبت رفتارها و گفتارهای وی و سپس تجزیه و تحلیل آن.
الف – آزمون استنفورد- بینه
میدانید که بین اولین فردی بود که مأموریت یافتآزمونی تهیه کند تا با آن بتوان کودکان عقبمانده در کلاس را مشخص کرد. آزمونی که توسط بینه تهیه شد. این سازمان به نام سازنده آن در دانشگاه استانفورد، آزمون استانفورد – بینه نام گرفت.
آزردگی و استانفورد – بینه، به صورت انفرادی اجرا میشود امتیاز تکرارکننده متخصص و آموزشدیده در این زمینه دارد. پایین نیاز میتوان بهره هوشی را که جملگی بر اساس رابطه بین سن شناسنامهای در سنین اولیه فرد است، محاسبه کرد برای مثال اگر سن حقیقی فردی 13 سال باشد و وقتی با آزمون هوشی استراسبورگ – بینه مورد آزمایش قرار میگیرد مانند 1 فرد سیزدهساله عمل نماید بهره هوشی او مساوی است با:
ب- آزمون وکسلر
دیوید وکسلر، تهیهکننده سلسله آزمون وکسلر است که برای گروههای مختلف سنی ساخته شده است. مقیاس وکسلر حداقل از 1 لحاظ از استانفورد – بینه برتر است و همین امتیاز بارز قبول سویهای آزمون شده است. این مقیاس از تنها بهره هوشی کلی را مشخص میکند، بلکه “بهره هوشی کلامی “و “بهره هوشی غیرکلامی “را نیز اندازه میگیرد. به عبارتدیگر، این آزمون از 2 قسمت تشکیل شده است: 1 قسمت آن مربوط به سؤالاتی میشود که احتیاج به ترک زبان یا استفاده از زبان به صورتهای مختلف، مانند صحبت کردن، خواندن و نوشتن دارد. با این رشته از سؤالات، هوش کلامی را اندازه میگیرند. قسمت دیگر این آزمون از 1 دست سؤالاتی تشکیلشده است که احتیاطی چندانی به زبان و درک آن ندارد، بلکه بیشتر جنبه عملی موش را میسنجد. با این رشته عضلات هوش عملی یا غیرکلامی را اندازه میگیرند.
اندازهگیری بهره هوشی غیرکلامی که استفاده و کاربرد زبان بستگی ندارد، برای اقلیتهای فرهنگی، خصوصاً کودکان 2 زبانه و نیز کودکانی که دچار فقر محیطی بودهاند، سنجش مناسبتری به عمل میآورد.
لازم به تذکر است که برای محاسبه بهره هوشی در آزمون وکسلر از جداول خاصی که بر اساس سنجش هوش هر فرد در مقایسه با همسالان دشتکی شده است، استفاده میشود.
ج- شاخص بلوغ اجتماعی واینلند
شاخص بلوغ اجتماعی واینلند یکی از نیازهای طبیعی رشد اجتماعی است که با میزان توانایی فرد در برآوردن نیازهای عملیه خود در زندگی روزمره و قبول مسئولیت سروکار دارد. اگرچه این مقیاس، گسترة سنی تولد تا بالاتر از 25 سالگی را در بر میگیرد، اما تحقیقات نشان میدهد که کارامدی این مقیاس در سنین پایینتر و به ویژه در گروههای عقب مانده ذهنی به حداکثر میرسد.
این مقیاس 117ماده یا سؤال دارد که براساس سن کودکان تقسیم بندی شده است.
اطلاعات مورد نیاز در هر سؤال نه فقط از طریق عملکرد کنونی آزمودنی،بلکه توسط مصاحبه با نزدیکان و آشنایان آزمودنی (مانند والدین، معلم، خواهر، برادر و … یا خود آزمودنی) به دست میآید.
سؤالهای این آزمون را میتوان به 8 طبقه تقسیم کرد:
1- خودیاری عمومی
2- خودیاری در غذا خوردند
3- خودیاری در لباس پوشیدن
4- خود رهبری
5– اشتغال
6– ارتباط
7– جنبش
8- اجتماعی شدن
با توجه به نمرههای کسب شده توسط فرد در این آزمون، میتوان سن اجتماعی و بد آنچه اصطلاحاً بهره اجتماعی نامیده میشود را محاسبه کرد.
مفهوم خاص استثنایی
اصطلاح استثنایی فقط عدة بسیار محدودی است دانشآموزان گفته میشود که تفاوتها و انحرافات آنان (جسمی، ذهنی، رفتاری) از متوسط، از طریق مشاهدة معلم و اطرافیان و نیز آزمونهای مختلف ثابت شده است و روش تربیتی یا آموزش مورد نیاز آنان با آنچه اکثریت دانشآموزان به آن احتیاج دارند، بسیار متفاوت است. برای فراهمآوردن شرایط آموزشی و پرورشی متناسب برای این دسته از دانشآموزان، به معلمان توانا و جو آموزشی ویژهای در مدرسهای با خدمات مخصوص نیاز داریم.
برای مثال، دانشآموزان نیک ناشنوا هستند و این شخص با یک وسیله، یا روش درمانی در حال حاضر برطرف نمیشود، ب آموزشی ویژه نیاز دارند تا بتوانند از سایر حواس خود غیر از شنوایی برای یادگیری دانش ها و مهارتهای لازم استفاده کنند، چون روشهای آموزشی مورد نیاز این گروه، علت ناشنوا بودند، از اکثریت دانشآموزان شنوا متفاوت است، آنا را استثنایی مینامند.
بنابراین، دانشآموز استثنایی را میتوان به شرح زیر تعریف کرد:
دانشآموزانی که از نظر جسمی یا خصوصیات رفتاری و سنی با اکثر دانشآموزان هم کلاس خود تفاوت فاحش دارد و آموزش ویژه برای او مناسبتر از آموزش معمولی باشد. در اینجا منظور از مناسبتر بودن آموزش ویژه نسبت به آموزش عادی این است که از طریق آزمایش و بررسی مشخص شود که این آموزش از لحاظ تطبیق و سازش همهجانبه دانشآموز با محیط و همچنین پیشرفت تحصیلی او، برتر است. با توجه به این تعریف، یک دانشآموز فقط برای مدتی ازدوران مدرسه که شرایط بالا را دارد، استثنایی خوانده میشود.
با توجه به تعاریف بالا، دانشآموز استثنایی تا دانشآموزان متوسط و معمولی فرق میکند، است ممکن است از نظر هوشی درخشانترین یا پایینتر از متوسط باشد. نفت ممکن است ببیند یا نشود، گفت ممکن است توانایی حرکتی یا کودک معمولی را نداشته باشد، است ممکن است اشکالاتی در کلامی داشته باشد، و ممکن است. ایجاد رابطه بین خودش و افراد دیگر ناتوان باشد. اما او هرچه هست، با تمام تفاوتهایی که دارند، بشری است که مانند دیگران احتیاج به محیطی سالم و مناسب برای رشد دارد. چه بسیارند کودکانی که نفس آنان تمام زندگیشان را تحت تأثیر قرار میدهد و معلم، دوستان و حتی پدر و مادر آماندا توسط نفس به خودشان میشناسند. در حالی که در درجه پذیرفتن یک کودک با هر نفسی که دارد توسط همسالان، خانواده اش اجتماعی که در آن زندگی میکند و نیست نگرش او نسبت به خودش، از مهمترین عوامل تعیین کننده برای استثنایی شناخته شدن، است.
گروه بندی دانشآموزان استثنایی
محققان مختلف، در زمینه دانشآموزان استثنایی، تقسیمبندیهای گوناگونی را پیشنهاد کردهاند، فقط تقسیمبندی کلی راکه کرک از انواع این دانشآموزان به عمل آورده است، ارائه میگردد.
این گروه بندی عبارتست از:
1- انحرافات هوشی: دانشآموزان تیزهوش و کند ذهن.
2- نقایص حسی: دانشآموزان کم شنوا، ناشنوا و کم بینا، نابینا.
3- دشواریهای ارتباطی: دانشآموزان با مشکلات تکلم نیست و دانشآموزان آن نارساییهای ویژه یادگیری.
4- نابهنجاری هایلی رفتاری: دانشآموزان با اختلالات رفتاری.
5- دشواریهای حرکتی: دانشآموزان با معلولیتهای بدنی.
6 – سایر موارد استثنایی و بیماریها.
نوشتههای تازه
آخرین دیدگاه ها
عالی و مفید. بسیار متشکرم از تمام اساتید و دست اندرکاران محترم سایت بی نظیر PhdPhd.Org 👌👌👍👍💕
چقدر عالی و مختصر و مفید…ممنونم بسیار زیاد