تاریخ بروزرسانی : 1403/01/27
به گزارش پایگاه خبری آزمون دکتری ، رئیس سازمان امور دانشجویان با تاکید بر اهمیت جذب دانشجویان خارجی در کشور در حوزه های علمی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی گفت: یکی از سیاستهای مهم و اثرگذار وزارت علوم که نتایج مثبتی نیز تاکنون به دنبال داشته است، اعزام دانشجو به بهترین دانشگاههای دنیا و جذب دانشجو از همه کشورها است.
دیپلماسی علمی یک حرکت چندوجهی است که در محیط بینالمللی رخ میدهد و جابجایی دانشجو یکی از ابعاد مهم آن است. جذب و پذیرش دانشجوی بین الملل چه دانشجویان نخبه که با بورس تحصیل میکنند و چه آنها که شهریه میپردازند، امروزه یکی از عوامل موفقیت دانشگاهها به شمار میآید و در رتبهبندی های جهانی به عنوان یکی از مولفه های جهانی محسوب میشود. از این رو، طبیعی است که جذب دانشجویان بین المللی در دانشگاه های ایران اهمیت زیادی داشته باشد. بر اساس قانون ششم توسعه، جمعیت کل دانشجویان بین المللی تا پایان زمان این برنامه یعنی سال ۱۴۰۰ باید به ۱.۸ درصد از کل دانشجویان برسد که با توجه به آمار حدود سه میلیون و ۵۰۰ هزار نفری دانشجویان، این درصد حدود ۷۰ هزار نفر خواهد بود. اهمیت جذب دانشجویان بین المللی سبب شد سازمان امور دانشجویان اخیرا فراخوانی را برای تاسیس موسسات جذب دانشجویان بین المللی منتشر کند. همچنین هاشم داداش پور رئیس سازمان امور دانشجویان آمار جدیدی ارائه داد که از افزایش تعداد این دانشجویان حکایت داشت. وی در این مورد گفت: ۹۵ هزار دانشجوی بین المللی از بیش از ۹۰ کشور دنیا در ۵۰ دانشگاه کشور تحصیل میکنند.
جذب دانشجوی بین المللی به ویژه با توجه به نتایج علمی، فرهنگی و اجتماعی، اقتصادی و سیاسی که تحصیل این دانشجویان برای کشور ما دربردارد، از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. بر همین اساس هاشم داداش پور رییس سازمان امور دانشجویان در دیدار اخیر خود با «هانگ سونگ او» سفیر کره شمالی مطالبی را در این زمینه بیان کرد؛ موضوعی که از سوی برخی رسانه ها مورد سوءبرداشت قرار گرفت و واکنش هایی را به دنبال داشت. برای رفع این سوءبرداشتها، موضوع را با رئیس سازمان امور دانشجویان در میان گذاشت و چند و چون جذب و پذیرش دانشجویان خارجی و مسائل و موضوعات مرتبط با آن را از وی جویا شد.
امروزه موضوع تحرک و جابجایی دانشجویان در سطح بین المللی دارای اهمیت زیادی است و رقابت شدیدی بین کشورها برای جذب حداکثری دانشجویان وجود دارد و هر دولتی که برای دانشگاه و آموزش عالی خود مزیتی قائل باشد و اهداف ماندگار علمی و البته اقتصادی، اجتماعی و سیاسی را دنبال کند یا به دنبال گسترش مناسبات در فراتر از مرزهای خود باشد، به جذب دانشجویان تمایل پیدا می کند. بدیهی است جمهوری اسلامی که برخوردار از دانشگاه هایی در تراز بین المللی است و آموزش عالی آن از مزیت ها و ظرفیت های زیادی برخوردار است، وارد این رقابت شود و کنشگر بسیار فعال در جذب دانشجویان بین المللی باشد. افزون بر آنکه رسیدن به مرجعیت علمی و گسترش زبان فارسی که از سیاست های راهبردی جمهوری اسلامی است، اقتضا می کند که صرف نظر از رقابت جهانی مورد اشاره، در عرصه جذب دانشجوی بین المللی تلاش و سرمایه گذاری موثری شود؛ زیرا از مهمترین شاخصه های تحقق مرجعیت علمی، میزان کمی و کیفی تحصیل دانشجویان سایر کشورها در ایران است. از همین جهت اعزام دانشجو به بهترین دانشگاهای دنیا و جذب دانشجو از همه کشورها در دستور کار وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است.
ما در اعزام دانشجوی ایرانی به خارج از کشور، به سه موضوع توجه می کنیم؛ یکی دانشگاه هایی است که در مرزهای دانش حرکت می کنند و برای کسب علم و دانش روز، اعزام دانشجویان به بهترین دانشگاه های دنیا مدنظر ماست و موضوع دیگر که آن هم به اندازه دستیابی به مرزهای دانش اهمیت دارد، کشف و فهم کشورهای مختلف دنیاست و سوم باز کردن باب همکاری های علمی منطقه ای و فرامنطقه ای با هدف حل مسائل مبتلابه است. به عنوان مثال، وقتی دانشجوی دکترای محیط زیست به دنبال فهم مساله ریزگردها در خوزستان باشد، قاعدتا باید به سراغ منبع ریزگردها برود و برای این کار ممکن است نیاز داشته باشد که از ظرفیت های یکی از دانشگاه های عراق برای رفع نیاز خود استفاده کند تا بتواند منشاء ریزگردها را مطالعه و برای آن با همفکری نخبگان زیست محیطی دانشگاه های منطقه راهکارهای عینی پیدا کند یا در حوزه کشاورزی نیاز است با برخی کشورهای منطقه این تبادلات صورت گیرد.
همچنین به عنوان مثالی دیگر در حال حاضر ما رشته های متعددی مانند روابط بین الملل، اقتصاد بین الملل، جغرافیای سیاسی، مطالعات منطقه ای و بازرگانی بین الملل داریم که ممکن است دانشجویی تمایل به حضور در کشورهای آفریقایی یا آسیایی داشته باشد تا به فهم دقیق تری از مناسبات اقتصادی یا سیاسی و حقوقی حاکم بر آن کشورها دست یابد. همچنین اینکه با وجود ظرفیت بسیار زیاد در آفریقا با حدود ۵۴ کشور، به متخصصانی نیاز داریم که اشراف و درک میدانی لازم از وضعیت اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و بازار آن کشورها داشته باشند. همین خلاء را نسبت به اکثر کشورهای آمریکای لاتین و کشورهای آسیای مرکزی و اروپای شرقی داریم. مهمترین راه تربیت متخصص نسبت به این کشورها که بتواند به بخش های مختلف کشور کمک کند تا مراودات اقتصادی و سیاسی و تاثیرگذاری در این قبیل کشورها را افزایش بدهند، طراحی فرصت های مطالعاتی برای درک دانشجویان دکترا از این کشورها است تا در ضمن تحصیل درک لازم میدانی از آن کشورها پیدا کند.
همانطور که اشاره شد ما در عرصه آموزش عالی کشورها شاهد واقعیتی اجتناب ناپذیر به نام جابجایی دانشجو هستیم، زیرا یکی از راه های توسعه دانش و تبادلات علمی و هم افزایی بین المللی تحقیقات و تلاش های علمی و فناوری است، منتهی دو نکته حائز اهمیت است؛ اول رشد این جابجایی طی ۲۲ سال اخیر پرشتاب بوده و منحنی کشور مبداء و مقصد تحرک دانشجویی دچار نوسان های معناداری شده است و دوم اینکه مواجهه کشورها با این واقعیت نیز یکسان نبوده و نیست. در برخی کشورها فقط ظرفیت اعزام دانشجو به سایر کشورها فعال شده است برای این که ظرفیت لازم برای جذب دانشجویان بین الملل در آنها فراهم نیست، اما کشورهای مطرح جهان مانند آمریکا، کانادا، انگلیس، آلمان، استرالیا، ایتالیا، فرانسه و اخیرا کشورهای چین، روسیه و ترکیه هم هستند که هر دو ظرفیت اعزام و جذب دانشجو در آنها فعال است و از این ظرفیت ها برای گسترش مناسبات جهانی خود حداکثر استفاده را می کنند. منتهی رقابت اصلی بین کشورهایی است که برای دانشگاه های خود مزیت قائلند و به تاثیرگذاری در روندهای جهانی نظر دارند یا در آموزش عالی خود به اهدافی فراتر از اهداف علمی می اندیشند و در حوزه جذب دانشجوی بین المللی فعال تر هستند.
از همین رو امروز ما در سطح جهانی و منطقه ای با این رقابت مواجه هستیم. توجه به داده هایی که عرض می کنم، وضعیتی که گفتم را بیشتر ملموس میکند؛ ما در سال ۲۰۰۰ میلادی شاهد بودیم که در کل جهان تنها یک میلیون و ۵۰۰ هزار دانشجوی بینالملل در دانشگاههای جهان اغلب در آمریکا و اروپا مشغول به تحصیل بودند، اما این میزان در سال ۲۰۲۲ به شش میلیون دانشجو افزایش پیدا کرده است و تا چند سال قبل کشورهای آمریکا، بریتانیا، کانادا، استرالیا، فرانسه، آلمان و ایتالیا به ترتیب بیشترین دانشجویان بین المللی را جذب می کردند، ولی در چند سال اخیر تغییراتی در این روند پدیده آمده است و کشورهای آسیایی نظیر چین، ترکیه و روسیه نیز در ردیف ۱۰ کشور دارای بالاترین میزان دانشجوی بین الملل قرار گرفته اند.
سیاست وزارت علوم اعزام دانشجو به بهترین دانشگاههای دنیا و جذب دانشجو از همه کشورها است
جذب و تحصیل دانشجوی بین المللی در ایران از دو جهت قابل توجه و بررسی است؛ اولا از جهت ورود در رقابت جاری جذب دانشجوی بین المللی و دوم از جهت سیاست راهبردی تحقق مرجعیت علمی و تامین منافع کوتاه مدت و بلندمدت جذب دانشجوی بین المللی. بسیار روشن است در شرایطی که ایران دارای آموزش عالی و دانشگاه هایی برخوردار از مزیت در سطح بین المللی است و بر پایه آخرین اطلاعات تولید علم، در نظام بین المللی بر اساس نظام علم سنجی scopus و Web of Science در سال ۲۰۲۲ در رتبه پانزدهم دنیا و اول در میان کشورهای اسلامی قرار بگیرد، مقصد جذب دانشجویان بین المللی خواهد بود و با توجه به اهداف و سیاست های راهبردی خود وارد عرصه رقابت و تلاش برای جذب دانشجوی بین المللی شده است. در حال حاضر نزدیک به ۹۵ هزار دانشجو از بیش از ۹۰ ملیت در ایران مشغول تحصیل هستند. البته اگرچه وضعیت فعلی جذب دانشجو نسبت به گذشته رشد خوبی داشته است، اما تا رسیدن به جایگاه بایسته و بهتر در سطح جهانی فاصله زیادی وجود دارد. از همین رو از وقتی که مسئولیت سازمان به بنده محول شد، نشستهای متعددی را با کارشناسان این عرصه و خود دانشجویان بین الملل شاغل به تحصیل در ایران در بازه های زمانی مختلف داشته ام و کارگروه های مختلفی با مشارکت اساتید، صاحبنظران و خبرگانی که تجربه میدانی در سایر کشورها داشته اند، تشکیل شد و مطالعات و بررسی های قابل توجهی به عمل آمد تا به نظامی هدفدار، برنامه مند و مؤثر در این عرصه برسیم.
بر همین اساس و با توجه به ظرفیت های موجود مراکز آموزش عالی و پژوهشی کشور جذب ۲۵۰ هزار دانشجو در یک بازه زمانی ۵ ساله هدف گذاری شده است. با توجه به بررسی های به عمل آمده از کشورهای دانشجوفرست، اهداف راهبردی و منافع ملی تنوع ملیتی به این گونه تعریف شده است که این تعداد حداقل از ۱۲۰ کشور برای تحصیلات بلندمدت و فرصت های کوتاه مدت تحقیقاتی وارد دانشگاه های جمهوری اسلامی ایران شوند. در اینجا خوب است که توجه شما را به این نکته جلب کنم که ما در حالی ۹۵ هزار دانشجو از کشورهای مختلف در ایران مشغول به تحصیل داریم که کشور ترکیه بیش از ۲۳۲ هزار دانشجوی بین الملل جذب کرده و اکنون جزو ۱۰ کشور اول دنیا در این زمینه است یا کشور روسیه دارای ۳۱۵ هزار دانشجوی بین المللی است. این در مورد کشور چین هم مصداق دارد. این کشورها را به این خاطر عرض کرده ام که در یک دهه گذشته وارد جرگه ۱۰ کشور اول دنیا شده اند. جالب است که این کشورها برای دستیابی به اهداف خودشان سرمایه گذاری های گسترده ای از جمله تعریف بورسیه های کوتاه و بلندمدت برای رسیدن به اهداف تعریف شده در این زمینه را در این حوزه انجام داده اند.
ایران کشوری بزرگ با ظرفیت های گسترده است. بخشی از دانشگاههای ایران جزو دانشگاههای خیلی خوب دنیا قرار دارند، تا آنجا که در نظام های رتبه بندی جهانی مانند کیو.اس، تایمز، شانگهای یا لایدن دانشگاه های ایرانی زیادی حضور دارند و در این رتبه بندی جایگاه های بهتری از کشورهای مانند ترکیه برخوردارند. همانگونه که اشاره کردم امروزه کشورها بر اساس منافع ملی خودشان در این عرصه رقابت جدی دارند و ایران هم در میدان رقابت اعزام دانشجو به بهترین دانشگاههای دنیا قرارگرفته و تلاش دارد بر اساس منافع ملی خود حضور چشمگیری داشته باشد. برای این مهم برنامه ریزی کرده ایم و بیش از گذشته تلاش خواهیم کرد تا موانع را رفع و از تمام ظرفیت های ممکن استفاده کنیم تا به هدف تعریف شده دست یابیم.
در همین راستا، برای اعزام دانشجو به بهترین دانشگاههای دنیا جلسات متعددی با رایزن های فرهنگی، سفرای خودمان در سایر کشورها و سفرای دیگر کشورها در ایران و دانشجویان بین المللی که در دانشگاههای ما مشغول به تحصیل هستند، برگزار کرده ایم تا بتوانیم به اهداف تعریف شده دست پیدا کنیم. رایزنان علمی خودمان را در خارج فعال کرده ایم و در بازتعریف ماموریت آنان جذب و همچنین بسترسازی برای جذب دانشجویان بین المللی مورد تاکید و در اولویت قرار گرفته است. علاوه بر این، بررسی ما نشان می دهد که بخش عمده ای از جذب دانشجوی بین المللی در کشورها توسط موسسات جذب دانشجو صورت می گیرد. از این رو، تشکیل موسسات جذب را یکی از اولویت های سازمان برای جذب دانشجو تعریف کردیم و در یک دوره زمانی چهار ماهه، مجوز ۲۷ موسسه جذب دانشجو برای اولین بار در کشور صادر شده و مشغول فعالیت شده اند و تشکیل حداقل ۱۵۰ موسسه جذب دانشجو را در استان های مختلف کشور تا سال آینده هدف گذاری کرده ایم تا به این ترتیب بتوانیم ایران را مقصد جابجایی دانشجویان بین الملل به ویژه کشورهای منطقه قرار دهیم.
ما برای ارتقای جذابیت تحصیل در ایران تلاش کرده و موانع و خلاءهای جذب را نقطه به نقطه مورد بررسی قرار داده ایم و با دستگاههای مرتبط نشستهای زیادی را برگزار کرده و تا حدود زیادی موانع را کاهش داده ایم. در تلاش هستیم که تمام دستگاه ها، رسانه ها و کنشگران عرصه علمی، فرهنگی و رسانه که درک عمیقی از منافع کوتاه مدت و بلندمدت تحصیل دانشجویان بین المللی در ایران دارند و به عمق راهبردی جذب دانشجویان بین المللی پی برده اند، فرهنگ عمومی مواجهه با دانشجویان بین المللی را در جهت بهبود جذابیت تحصیل در ایران، یا حتی اعزام دانشجو به بهترین دانشگاههای دنیا روز به روز ارتقاء ببخشند.
وزارت علوم برگزاری دورههای فراگیر کارشناسی ارشد و دکتری را لغو کرد
نگاه ما در مقوله اعزام دانشجو به بهترین دانشگاههای دنیا ، تنها دانشگاه هایی است که در نظام ارزشیابی سازمان امور دانشجویان دارای رتبه الف باشند. بدیهی است که از همین جا از خانوادهها و دانشجویان تقاضا کنم در صورتی که به صورت آزاد قصد ادامه تحصیل در خارج از کشور را دارند، از همکاران ما یا از طریق سایت ادارهکل دانش آموختگان سازمان امور دانشجویان در خصوص دانشگاه مورد نظر استعلام بگیرند و از جایگاه آن مرکز آموزشی مطلع شوند که در طول تحصیل یا بعد از اتمام تحصیل در انتقال به داخل یا ارزیابی مدرک تحصیلی دچار مشکل نشوند.
غیر از این، مشکلی که در داخل داریم، ناشناخته بودن عمق راهبردی حضور دانشجویان بین المللی و مزایای حضورشان برای مردم و برخی دستگاه ها و مسئولان کشور است. به عنوان مثال هر دانشجوی بین المللی سفیر ایران در کشور متبوع به حساب می آید و در روند توسعه و گسترش مناسبات اقتصادی، علمی، سیاسی و فرهنگی دو کشور تاثیرگذار است و این ناشناخته بودن نقش حضور دانشجوی بین الملل در تامین منافع ملی باعث شده اراده جدی و عمومی برای افزایش و بهبود جذابیت تحصیل در ایران و تسهیل گری امور جذب در میان برخی دستگاههای مرتبط وجود نداشته باشد و به دنبال همین ضعف شناختی دچار ضعف در فرهنگ مواجهه مردمی و دست اندرکاران امر هستیم.
۵۰ درصد دانشجویان بین المللی روسیه را دانشجویانی از کشورهای شوروی سابق تشکیل میدهند یا اکثریت دانشجویان بین المللی آمریکا و اروپا از کشورهای آمریکای لاتین، آسیا و آفریقا هستند یا همین کشور همسایه خودمان ترکیه، بیشترین دانشجویانش از آذربایجان، سوریه، افغانستان، عراق و ایران است. البته سیاست و نگاه ما در سبد جذب دانشجوی بین المللی، حضور دانشجویان از همه کشورهای دنیا است و با همین نگاه، اقدام به باز تعریف ماموریت های رایزنان علمی کردهایم و جذب دانشجویان منطقه را در اولویت ماموریت آنها قرار دادیم.
همچنین مجوز موسسات جذب را صادر کردهایم و رایزنیهای متعددی را با مسئولان خارجی و سفرا صورت داده ایم که بتوانیم در این حوزه از ملیتهای مختلف دانشجو جذب کنیم. در عین حال باید تاکید کنم که به هر حال تمام کشورهای دانشجوپذیر که وارد رقابت در این عرصه شده اند، جذب دانشجو از کشورهای همسایه و همجوار را در اولویت نخست خود قرار می دهند و این را نمی توان نقص در نظام جذب دانشجوی بین المللی آن کشور به حساب آورد. بدون تردید ما در حالی که جذب دانشجو از تمام ملیت ها و کشورها برایمان اهمیت دارد، به دنبال جذب دانشجویان کشورهای منطقه هستیم. همچنین برای اینکه با آنها اشتراکات فرهنگی و تاریخی زیادی داریم، به دنبال این هستیم که نه تنها به جذب حداکثری دانشجوی بین المللی در گنجایش ظرفیت های خود برسیم، بلکه جذب دانشجو به زبان نمادین در سطح بین المللی در تفسیر و شناخت جمهوری اسلامی تبدیل شود و به سطح الگوسازی در این عرصه برسیم.
هر دانشجوی بین المللی سفیران ما در کشور خود محسوب میشوند برای اینکه شناخت عمیق تری نسبت به کشور محل تحصیل خود پیدا می کنند و شبکه روابط اجتماعی بین فردی و فرهنگی زیادی با آن برقرار کرده اند. تاثیر بعدی حضور این افراد در ایران، جذب دانشجویان بیشتر است که در قلمرو علمی می تواند در همکاری های علمی و تعریف و پیشبرد پروژه های مشترک علمی و فناوری بین دو کشور ایفای نقش کند. همچنین در قلمرو اقتصادی در درازمدت این دانشجویان می توانند کنشگران فعال در مبادلات اقتصادی بین دو کشور شوند و در عین حال، اقتصاد آموزش عالی به چرخش درمی آید و رونق پیدا می کند.
الان یکی از منابع درآمد اقتصادی مهم برخی از کشورها مانند استرالیا یا کانادا همین جذب دانشجویان بین المللی است. از بُعد سیاسی و به تقویت مناسبات سیاسی بین این کشورها منجر می شود چرا که برخی از این دانشجویان در برگشت به کشور خود به جایگاه های سیاسی بالایی می رسند و می توانند عامل تقویت روابط و همکاری بین کشورها شوند. در قلمرو فرهنگی نیز باعث میشود سازگاری و تاب آوری با فرهنگ های متنوع دنیا برای مردم آن کشور فراهم شود و بسیاری دیگر از امتیازات که می تواند حاصل جذب دانشجویان خارجی باشد.
نوشتههای تازه