سرفصل های درس جانورشناسی دریا

نام بسته درسی : جانور شناسی دریا

———————————————

فهرست:

بی مهرگان

اسفنج ها

مرجانیان

شانه داران

کرم ها

نرمتنان

Arthropods

خارپوستان

مهره داران

ماهی ها

خزندگان آبزی

پرنده های دریایی

پستانداران دریایی

آزمون خودسنجی با پاسخ

بخش هایی از بسته درسی جانور شناسی دریا

بی مهرگان :

اکثر جانداران پر سلولی ساکن در کره زمین جزء جانوران ( سلسله Animalia) هستند. حداقل 97% از کل گونه های جانوران بی مهره می باشند. تمامی گروه های بی مهرگان اشکال آبزی نیز دارند و بسیاری منحصراً دریازی هستند. تنها گروه اندکی موفق شدند در خشکی زندگی کنند. به غیر از جانوران که بی شک نمی توان آنها را اینگونه محسوب کرد اکثر بی مهرگان و بنابراین اکثر جانوران آبزی هستند.

اسفنج ها

تجمعی از سلول های تخصص یافته بهترین توصیفی است که می توان در مورد اسفنج ها بکار برد.سازمان یافتگی سلول های اسفنج در حد سلولی است یعنی سلول ها تا حد زیادی بهم وابستگی داشته و یک بافت حقیقی و اندام را تشکیل نمی دهند.

از نظر ساختار، اسفنج ها از ساده ترین جانوران پرسلولی ،همگی ساکن، بطور دائم به بستر و یا سطوح دیگر چسبیده اند. آنها تنوع عجیبی از نظر شکل، سایزو رنگ داشته، اما همگی بطور مشترک از ساختار بدنی ساده ای برخوردارند. حفرات ریز بی شمار یا Ostia اجازه می دهند آب وارد اسفنج شده و سپس از طریق یک سری کانال هایی که پلانکتون ها و ذرات آلی در آنها فیلتر و خورده می شوند به گردش در آید.این شبکه از کانالها و چارچوب اسکلتی نسبتاً انعطاف پذیر است که به اکثر اسفنج ها یک بافت اسفنجی ویژه می دهد. بخاطر این ساختار منحصر به فرد اسفنج ها تحت عنوان پوریفرا یا حفره داران pore bearer) ) طبقه بندی می شوند.

سطح خارجی با سلول های مسطحی به نام پناکوسیت پوشانده شده که بطور تصادفی در میان آنها سلول های لوله مانندی به نام پوروسیت وجود دارد که واجد کانال های میکروسکوپی جهت ورود آب به داخل می باشند. آب بداخل ردیفی از اتاقک های تغذیه ای بزرگتر که متصل به سلول های یقه داری به نام کوآنو سیت است ؛پمپ می شود. هر کوآنوسیت دارای یک تاژه است که به آب جریان می دهد و یک یقه نازک که ذرات غذایی را که توسط جسم سلولی هضم می شود بدام می اندازد.سپس آب از طریق اسکولوم ، منفذ بزرگی در بالای اسفنج، خارج می شود.

اسفنج ها مثالی از جانداران معلق خوارند که ذرات غذایی معلق در آب را می خورند.از آنجا که فعالانه ذرات غذایی را فیلتر می کنند آنها نوعی از معلق خواران به نام فیلتر کنندگان شناخته می شوند. در مقایسه با ذره خواران(deposit feeder) که ذرات مرده ای را که روی بستر ته نشین شده مورد تغذیه قرار می دهند.اکثر اسفنج های دریایی پیچیدگی بیشتری در چگونگی آرایش سلول های یقه دار اکه اتاقک ها را از طریق کانال ها به حفرات سطحی مرتبط می کنند را نشان می دهند.در آنها آب از یک اسکولوم منفرد خارج نمی شود بلکه از اسکولوم های متعدد که هر یک به عنوان خروجی چندین کانال بکار گرفته می شوند خارج می گردد. این افزایش پیچیدگی با افزایش سایز همراه می باشد.زیرا نیاز به جریان آب بیشتری درون اسفنج دارد که به تبع سطح بیشتری از سلول های یقه دار را می طلبد.

وقتی اسفنج بزرگتر شود به ساختاری حمایتی نیاز پیدا می کند.اکثر آنها دارای اسپیکول ، ساختار های حمایتی شفاف آهکی یا سیلیسی با سایز و شکل های مختلف می باشند. بسیاری نیز دارای یک اسکلت سخت و قابل انعطاف می باشند که از پروتئینی به نام اسپونژین ساخته شده. اسپونژین می تواند خود به تنهایی وسیله دفاعی باشد و یا با اسپیکول همراه باشد. این دو اکثراً بین دو لایه داخلی و خارجی سلول ها می باشند. سلول های سرگردان( Wandering cells) یا آمیبوسیت ها اسپیکول و اسپونژین را ترشح می کنند برخی از این سلول های سرگردان به ذخیره یا انتقال ذرات غذایی مشغولند. حتی برخی قادرند سریعاً تغییر حالت دهند و خود را به انواع سلول های دیگر و به سرعت آسیب های وارده به اسفنج را ترمیم کنند. زمانی که انشعابات یا جوانه های اسفنج ها جدا می شوند بسیاری از آنها قادر به تولید مثل غیر جنسی می باشند. و پس از رشد اسفنجی مشابه با فرد اولیه را شکل می دهند. همچنین اسفنج ها با تولید گامت به تولید مثل جنسی نیز می پردازند. برخلاف اکثر جانوران گامت های اسفنج توسط گناد ها تولید نمی شود. بجای آن سلول های یقه دار یا آمیبوسیت های تخصص یافته به گامت تکوین می یابند.

با این حال گامت های آنها شبیه جانوران دیگر است یعنی تخمک ها برزگ و غنی از مواد مغذی و اسپرم های کوچک و تاژکدارند. اغلب اسفنج ها هرمافرودیت اند. یعنی جاندارانی هستند که گناد نر و ماده هر دو را دارا می باشند. گرچه در برخی نر و ماده جدا هستند که در بسیاری از بی مهرگان دیگر نیز دیده می شود. اولین مرحله تکوین درون اسفنج انجام می پذیرد. سرانجام یک سلول کروی کوچک و خزه دار درون آب رها می شود. این لارو پلانکتونی یا شناور در بیشتر اسفنج ها پارانشیمولا نامیده می شود.که توسط جریان آب حمل می شود تا اینکه روی بستر ته نشین گردد و به یک اسفنج کوچک تبدیل شود. اغلب بی مهرگان دریایی لاروهای ویژه ای دارند که سرانجام تبدیل به یک جانور کوچک می شود.که بسیار شبیه فرد بالغ است.این تغییرات بزرگ از مرحله لاروی به فرد بالغ متامورفوز یا دگردیسی نامیده می شود.

از حدود 6000 اسفنج شناخته شده تقریبا تمامی آنها دریایی اند. اسفنج از مناطق قطبی تا نواحی گرمسیری زندگی می کنند. اما اکثریت آنها در آبهای کم عمق گرمسیری ساکن هستند. اسفنج ها می توانند به اشکال منشعب ، لوله ای، گرد یا توده های آتشفشان مانند که به سایز های عظیمی می رسند رشد کنند.

اسفنج های پوسته ساز( لایه ساز) ( Encrusting sponges) با رشد شان روی صخره ها یا مرجان های مرده لایه های رنگی نازک و گاهی درخشان را شکل می دهند. اسفنج های شیشه ای مانند سبد گل ونوس (Euplectella) متصل به رسوبات آب های عمیق زندگی می کنند و دارای اسکلت رشته مانندی هستند که از اتصال اسپیکول های سیلیسی حاصل شده است.

اسفنج های نقب زن( Cliona) در میان کربنات کلسیم ساختار صدف اویستر یا مرجانها کانال های باریکی را حفر می کنند. در اسفنج های مرجانی یا Sclerosponges ( Ceratoporella) یک اسکلت آهکی زیر جسم اسفنج شکل می گیرد که حاوی اسپیکول های سیلیسی و اسپونژین نیز می باشد.

اسکلرو اسفنج ها اولین نوع از فسیل های شناخته شده بودند اما گونه های زنده نیز پس از ظهور تکنولوژی غواصی در غار های زیر دریایی و در سرازیری صخره های مرجانی شیب دار یافت شده اند.برخی اسفنج های دریایی دارای ارزش تجاری می باشند.

آزمون خودسنجی :