سرفصل های درس تجارت الکترونیک

نام بسته درسی : تجارت الکترونیک

——————–

فهرست:

تجارت الکترونیک                                                                                                                                       

تحولات اخیر در فناوری اطلاعات و ارتباطات                                                                                                      

نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در رشد اقتصادی                                                                                               

مدل‌های تجارت الکترونیک                                                                                                                           

بازاریابی الکترونیک                                                                                                                                      

روش‌های بازاریابی الکترونیک                                                                                                                        

بازاریابی مبتنی بر برنامه شعبه‌پذیری                                                                                                               

تجارت الکترونیک در ایران                                                                                                                           

تصویب قانون تجارت الکترونیک کشور                                                                                                            

در احکام «داده پیام»                                                                                                                                

«داده پیام» مطمئن                                                                                                                                   

مبادله «داده پیام»                                                                                                                                    

حمایت‌های انحصاری در بستر مبادلات الکترونیک                                                                                              

در قواعد تبلیغ                                                                                                                                         

حمایت از داده پیام‌های شخصی                                                                                                                   

حفاظت از داده پیام در بستر مبادلات الکترونیک                                                                                                

جرایم و مجازات‌ها                                                                                                                                    

مدل های دولت الکترونیک                                                                                                                           

تصویب طرح «توسعه و کاربرد فناوری اطلاعات» در ایران                                                                                     

پول و بانکداری الکترونیک                                                                                                                           

پیدایش و تعاریف اولیه                                                                                                                               

اثر پول الکترونیک بر تقاضای پول                                                                                                                 

بانکداری الکترونیک در ایران                                                                                                                         

فناوری اطلاعات و ارتباطات و اشتغال                                                                                                             

تجربه برخی کشورها در اشتغالزایی فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات                                                                         

بورس الکترونیک                                                                                                                                      

بازار بورس ایران                                                                                                                                        

منابع و ماخذ                                                                                                                                                             

 بخش هایی از بسته درسی تجارت الکترونیک

 تجارت الکترونیک

واژگان زیادی به حوزه‌ی زبانی دنیای معاصر وارد شده‌اند که هر کدام بخشی از ویژگی‌های آن را توصیف می‌کنند: عصر انقلاب اطلاعات، عصر فناوری‌های نوین الکترونیک، پول الکترونیک، بانکداری الکترونیک، دولت الکترونیک، تجارت الکترونیک، آموزش مجازی و… از جمله این واژگان‌اند. واقعیت این است که توسعه و پیشرفت فناوریهای اطلاعات و ارتباطات یک بعد جدید به دنیای فیزیکی اضافه کرد و آن، بعد مجازی یا الکترونیک است. اگرچه ظهور بعد مجازی (الکترونیک) در دنیای معاصر با نگرانی‌ها و تهدیدهایی برای نوع بشر همراه بوده اما، فرصت‌های بی‌نظیری را نیز خلق نموده است. توسعه علوم و تبادل سریع اطلاعات، افزایش سرعت تجارت در کنار کاهش قابل توجه هزینه‌ها، افزایش ارتباطات و توسعه فرهنگی و اجتماعی، دسترسی سریع‌تر و کم هزینه‌تر به داده‌ها و … مثال‌های اندکی برای این فرصت‌هاست.

بدیهی است که پیدایش بُعد مجازی، با توجه به قلمرو و نفوذ آن، حیطه‌های مختلف اقتصادی (نظیر تجارت داخلی و خارجی، تولید، توزیع، بازاریابی، و اسطه‌های مالی (بورس، بانک و بیمه و …)، اجتماعی و فرهنگی (کارکردها و نقش خانواده، آموزش و…)، حقوقی (چگونگی احراز هویت، زمان قرارداد، تعاریف اسناد و مدارک، جرم و مجازات و…)، سیاسی (مردم‌سالاری الکترونیک و…) و مانند آن را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

تحولات اخیر در فناوری اطلاعات و ارتباطات

تلفن

از «فارادی» به عنوان پدر «الکترومغناطیس» نام می‌برند. دیوید هیوز توانست با استفاده از الکتریسیته، اولین تلگراف تایپی را اختراع کند. گام بعدی توسط مورس پیموده شد. او موفق شد پیام‌های «نقطه ـ خط» را به صورت پالس‌های الکترونیک از سیم عبور دهد. اما مشکل اساسی، انتقال پیام‌های الکترونیک به مسافت‌های دور بود. در سال 1862 دستگاهی ساخته شد که می‌توانست پیام‌های فوق را تا 200 هزار کیلومتر ارسال کند. در سال 1876، الکساندر گراهام بل موفق شد در سن 30 سالگی، تلفن را اختراع کند. اما دامنه‌ی موفقیت‌های گراهام به اروپا کشانده نشد. در مقابل، اریکسون سوئدی در اروپا، تلفن دیافراگمی را اختراع کرد. در سال 1878 یک مرکز مخابراتی ساخته شد که افراد می‌توانستند با دادن شماره موردنظر به این مرکز، با مخاطب خود ارتباط برقرار نمایند. در گام بعد، اریکسون موفق شد تلفن شماره‌گیر را اختراع کند که در اینجا اوپراتور دیجیتال در مرکز، به طور خودکار ارتباط با شماره موردنظر را برقرار می‌نمود.

تلویزیون

اکتشاف ویژگی هدایت نوری در ماده سلنیم توسط لویلوگبی اسمیت» و پس از آن، اختراع «دیسک اسکن» توسط پل نپکوو راه را برای اختراع تلویزیون هموار نمود. اولین سیستم تلویزیون با قابلیت خروجی تصاویر سیاه و سفید در سال 1926 و اولین تلویزیون با خروجی تصاویر رنگی در سال 1928 توسط بایرد در انگلستان اختراع شد. در سال 1934 «تیلور فیلو فرانسفورد» اولین تلویزیون تمام الکترونیک را اختراع کرد.

رادیو

ارایه نظریه امواج توسط ماکس ول (1860) اسکاتلندی نقطه آغاز یک سلسله مطالعات تا اختراع رادیو بود. 27 سال بعد، یک فیزیکدان آلمانی به نام «هنریش هرتز»، توانست امواج رادیویی را با استفاده از نوسانات الکترونیکی و بدون سیم ارسال نماید. اولین پیام تلگرافی با اختراع آنتن توسط یک دانشمند روسی به نام آلکساندر پوپوف (1896) انجام شد. مارکونی (1895) برای اولین بار موفق شد به صورت بدون سیم، اولین خبر رادیویی را به مسافت 3 کیلومتر ارسال کند. امروزه از این دانشمندان ایتالیایی به عنوان مخترع رادیو نام می‌برند.

رایانه

انسان موجودی محاسبه‌گر است و به طور دائم با مقادیر کمی روبرو است. در چین باستان، محاسبات سرانگشتی جای خود را به چرتکه داد. در چرتکه چینی‌های باستان، دانه‌هایی را در خط‌های موازی انتقال می‌دادند. به این ترتیب، چرتکه، اولین محاسبه‌گر مکانیکی بود. ماشین مکانیکی پاسکال (1642) گام دیگری در پردازش سریعتر محاسبات به شمار می‌رفت. اختراع پاسکال شامل چند چرخ دنده بود کنار هم که هر کدام برای نمایش یک رقم استفاده می‌شد و در مکان‌های ده‌تایی قرار می‌گرفت. بابیج از کارت‌های سوراخ‌دار برای ذخیره‌سازی و ایجاد فرامین مربوط به ماشین حساب استفاده می‌نمود. سن ساس، هرمن و پوورس (1880) یک محاسبه‌گر مکانیکی را طراحی نمودند که قادر بود اطلاعات را روی یک صفحه نمایش دهد. در سال 1924، هولریش ماشین‌های الکترومکانیکی را ساخت که علاوه بر چهار عمل اصلی، محاسبات مربوط به نمایی، توان‌ها، لگاریتم و مثلثات را انجام می‌داد. از این ماشین حساب‌ها به عنوان اولین رایانه نام می‌برند.

اختراع ترانزیستور سبب شد تا در رایانه‌های نسل دوم، به تدریج اندازه رایانه کاهش و سرعت و عملکرد آن افزایش یابد. در رایانه‌های نسل سوم از مدارهای مجتمع استفاده شد که قادر بودن اطلاعات بیشتری را ذخیره‌سازی نمایند. در رایانه‌هایی که در دهه 1970 (نسل چهارم)، استفاده از مجتمع‌سازی در مقیاس بزرگ، مجتمع‌سازی در مقیاس بسیار بزرگ و مجتمع‌سازی در مقیاس وسیع استفاده شد. در رایانه‌های هوشمند نسل پنجم (اوایل دهه 1980 تاکنون) کاربران با استفاده از انواع زبان‌های برنامه‌نویسی، امکان استفاده بیشتر از یک سخت‌افزار رایانه‌ای را فراهم نمودند.

ماهواره

اتحاد جماهیر شوروی، اولین ماهواره را به نام اسپوتینگ 1، به فضا پرتاب کرد. همچنین روس‌ها موفق شدند برای اولین بار انسان را به فضا بفرستند.

امروزه پرتاب ماهواره‌ها با اهداف مختلفی انجام می‌شوند. زمین‌شناسی، مکان‌یابی، مقاصد نظامی، کسب اطلاعات زیست محیطی و آب و هوایی، مخابرات و… از جمله این اهداف‌اند. نخستین ماهواره مخابراتی به نام Telstra در سال 1962 و توسط ناسا به فضا پرتاب شد. ماهواره‌های مخابراتی عموماً روی مدار ژئوسنکرون زمین قرار می‌گیرند. علائم ارسال شده از این ماهواره‌ها توسط یک «دیش»، جمع‌آوری و به LNB منتقل می‌شوند.

اینترنت

دولت آیزونهاور، فرمان اجرایی شدن «آژانس پژوهش‌های پیشرفته» موسوم به «آرپا» را صادر نمود. هدف اصلی این پروژه سهولت انتقال اطلاعات بین رایانه‌های موجود در مراکز دانشگاهی و دولتی بود. در حقیقت با اجرای پروژه فوق، چهار رایانه موجود در دانشگاه به یکدیگر متصل شدند و شبکه اطلاع‌رسانی «درون سازمانی» آنها به شبه اطلاع‌رسانی «برون‌سازمانی» تبدیل شد. این شبه اطلاع‌رسانی، پس از افزایش تعداد میزبان‌ها، از سال 1993، «اینترنت» نامیده شد.

ابداع «نامه الکترونیکی» توسط «ری تاملینسون» در سال 1972 و همچنین طراحی پروتکل‌های IP و TCP به منظور انتقال اطلاعات بین رایانه‌ها، توسط «رابرت کان» و «وینتون سرف» در سال 1974، دو گام اساسی در پیدایش اینترنت محسوب می‌شوند.

این نرم‌افزار به منظور ایجاد ارتباط ورانتقال اطلاعات بین رایانه‌های موجود در یک موسسه تحقیقاتی سوئیسی به نام «سرن» نوشته شده بود. تاسیس یاهو در سال 1994، آمازون (اولین سایت تجارت الکترونیک در جهان) و ای بای در سال 1995 و گوگل در سال 1998، که امروزه مرجع بیشترین کاربران اینترنت محسوب می‌شوند و همچنین طراحی جستجوگر «جستجوگر اینترنت» توسط شرکت مایکروسافت در سال 1996، سبب توسعه اینترنت در جهان گردید.

در ایران و در سال 1371، مرکز تحقیقات فیزیک نظری و ریاضی ایران (IPM) ـ که در سال 1368 تأسیس شده بود ـ دانشگاه‌های گیلان و صنعتی شریف را از طریق پروتکل‌های UUCP به اینترنت متصل نمود. همچنین این مرکز به عنوان بنیانگذار اینترنت ایران، موفق شد توسط شبه تحقیقات فرهنگستان اروپا (EARN) به بایت‌نت (BITNET) بپیوندد و در سال 1372 به عنوان مرجع .ir (ثبت دامنه) در ایران معرفی شود. موسسه ندا رایانه، پس از مرکز تحقیقات فیزیک نظری و ریاضی کشور، دومین سازمان پیشرو در عرصه فناوری اینترنت در ایران محسوب می‌شود. این موسسه توسط یک ماهواره کانادایی به نام کد ویژن، اولین سایت اینترنتی را در ایران راه‌اندازی نمود.

موسسه ندا رایانه در حقیقت، اولین موسسه خدمات اینترنتی کشور ISP است. پس از موافقت مجلس شورای اسلامی با تأسیس شرکت امور ارتباطات دیتا به عنوان زیرمجموعه شرکت مخابرات ایران (1384)، این فناوری با سرعت بیشتری در کشور توسعه یافت.

نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در رشد اقتصادی

فناوری اطلاعات و ارتباطات می‌تواند از طریق تولید کالاهای دیجیتال، عرضه و تقاضا را تحت تاثیر قرار دهد. با وجودی که کالاهای دیجیتال از یک‌سو به عنوان نهاده در تابع  تولید و از سوی دیگر به عنوان کالای مصرفی در تابع مطلوبیت مصرف‌کننده وارد می‌شوند.

رشد اقتصادی از جمله مهمترین اهداف برنامه‌ریزان و سیاستگذاران اقتصادی و همچنین موضوع مورد علاقه بسیاری از اقتصاددانان بوده است. در مدل رشد نئوکلاسیک سولو، آثار فنی به صورت برون‌زا و از طریق تابع تولید بروز می‌نماید. در مدل رشد سولو تأکید بر نقش سرمایه فیزیکی است.

تجارت الکترونیک و جهانی شدن اقتصاد

جهانی شدن و تجارت الکترونیک از جمله واژگان مربوط به دنیای معاصرند. توسعه ارتباطات و پیشرفت‌های مربوط به فنآوری اطلاعات، تمهیدات لازم را برای جهانی شدن اقتصاد و تحرک بیش از پیش عوامل کار و سرمایه فراهم کرده است. عدم توجه و برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری در خصوص تجارت الکترونیک سبب از دست رفتن فرصت‌های مبادله و در نهایت، انزوای تجاری در دنیای رقابتی امروز می‌شوند.

 به همین دلیل بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته و همچنین برخی کشورهای در حال توسعه، سرمایه‌گذاری‌های قابل توجهی در فناوری‌های نوین ارتباطی و اطلاعاتی نموده‌اند.

فرصت‌های حاصل از تجارت الکترونیک

برخی از مهمترین مزیت‌های حاصل از راه‌اندازی تجارت  الکترونیک عبارتند از:

1ـ کاهش هزینه‌های بنگاه در امر بازاریابی و ارایه خدمات به مشتری‌ها

2ـ توسعه بازار

3ـ کاهش هزینه‌های مالی و همچنین زمان اختصاص داده شده به خرید کالاها و خدمات توسط مشتری‌ها

4ـ افزایش رقابت

5ـ مشتری‌مداری

6ـ دسترسی بر خط به اطلاعات

7ـ مهندسی معکوس

8ـ افزایش کارایی و بهره‌وری عوامل

9ـ صرفه‌جویی در مصرف انرژی

10ـ کاهش ترافیک و مشکلات زیست‌محیطی

11ـ جهانی شدن اقتصاد

12ـ کاهش گسترده زنجیره تأمین

13ـ حذف واسطه‌ها و کاهش قیمت تمام شده برای مصرف‌کننده

چالش‌های فرا روی تجارت الکترونیک

این محدودیت‌ها را می‌توان به دو گروه محدودیت‌های فنی و غیر فنی طبقه‌بندی نمود. برخی از مهمترین چالش‌ها عبارتند از:

الف. محدودیت‌های فنی، شامل:

1ـ مشکلات و محدودیت‌های مربوط به زیرساخت‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری

2ـ پایین بودن پهنای باند و محدودیت‌های مربوط به زیرساخت‌های مخابراتی

3ـ امنیت و رمزنگاری

ب. محدودیت‌های غیرفنی، شامل:

1ـ بالا بودن هزینه‌های اولیه نصب و راه‌اندازی و آموزش

2ـ آشنا نبودن مشتری‌ها با منافع حاصل از تجارت الکترونیک

3ـ مقاومت مدیران سنتی

4ـ فقدان و یا ضعف قوانین و مقررات مربوط به تجارت الکترونیک

5ـ نارسایی و کمبود تسهیلات و اعتبارات مالی مناسب

6ـ کمبود نیروهای متخصص

مدل‌های تجارت الکترونیک

مدل‌های تجارت الکترونیک، در حقیقت شامل انواع کارکردها و روش‌های تجارت مجازی است. این کارکردها را می‌توان به صورت زیر طبقه‌بندی نمود:

1ـ مدل بنگاه و مصرف‌کننده

این مدل بیانگر ارتباط بین بنگاه به عنوان فروشنده و مصرف‌کننده به عنوان خریدار است. در این کارکرد، بنگاه می‌تواند بدون واسطه و از طریق ایجاد یک فروشگاه الکترونیک به ارائه خدمات و فروش محصولات به مشتری‌ها بپردازد. در دنیای فیزیکی (واقعی)، تعداد مشتری‌ها، محدودتر و بازاریابی محصولات پرهزینه‌تر است. حذف واسطه‌ها و کاهش قیمت تمام شده برای مصرف‌کننده از جمله مزایای تجارت در قالب فوق است.

2ـ مدل بنگاه و بنگاه

این کارکرد، شامل تعاملات تجاری بین بنگاه‌هاست.

3ـ مدل مصرف‌کننده و مصرف‌کننده

در این مدل مشتری‌ها می‌توانند کالاها و خدمات را بین یکدیگر مبادله کنند. برگزاری انواع مزایده‌ها و مناقصه‌های الکترونیک که درآنها اغلب کالاهای مستعمل و دست چندم خرید و فروش می‌شوند، از جمله این معاملات هستند.

4ـ مدل بنگاه و دولت

5ـ مدل دولت و مصرف‌کننده

6ـ مدل بنگاه و کارکنان

بازاریابی الکترونیک

در عرف علوم اجتماعی، مدیریت و اقتصاد، تعاریف متفاوتی از بازاریابی ارایه شده‌ است که ناظر بر رویکرد خاص علوم فوق به مفهوم بازاریابی است. از منظر علوم اجتماعی، «بازاریابی یک فرایند اجتماعی محسوب می‌شود که از طریق آن افراد و گروه‌ها می‌توانند به وسیله تولید، عرضه و مبادله کالاها و خدمات، نیازهای خود را تأمین کنند. در برخی متون مدیریتی، بازاریابی را «هنر فروش محصولات» تعریف نموده‌اند. در اقتصاد، تعریف بازاریابی گسترده‌تر است. براساس تعریف «انجمن بازاریابی ایالات متحده»، «بازاریابی یک عملیات تجاری است که جریان کالاها و خدمات را از تولیدکننده به مصرف‌کننده هدایت می‌کند.»

پروسه بازاریابی قبل از تولید (و با شناسایی نیازها) آغاز و تا مراحل پس از تولید و توزیع (نظیر خدمات پس از فروش) را شامل می‌شود. در حقیقت جذب و حفظ مشتریان، محور اصلی در تعاریف مربوط به بازاریابی است.

«بازاریابی الکترونیک» که در دو مفهوم عام و خاص استفاده می‌شود، ابزاری مناسب برای گذار از بازاریابی هدفمند به بازاریابی انبوه است. در تعریف عام، بازاریابی اکتلورنیک عبارتست از «استفاده کانال‌های الکترونیک ارتباط با مشتریان به منظور نشر پیام‌های بازاریابی». در تعریف خاص، منظور از بازاریابی الکترونیک، بازاریابی اینترنتی است که به صورت «فرآیند ایجاد و حفظ روابط متقابل با مشتری‌ها از طریق فعالیت‌های اینترنتی به هدف سهولت ایجاد ایده‌ها، کالاها و خدمات که اهداف طرفین را تأمین می‌نماید»، تعریف می‌شود.

برای مشاوره اینجا بزنید